Abilere karşı tevazunun sınırı nedir? İnsan karşısındakini kendinden daha iyi, ahlaklı görmesi güzel bir şey olabilir, ama sanki bu bazen hayatımda rıza-yı ilahi değil de abilerin rızasını almaya yol açıyor gibi oluyor...
Değerli Kardeşimiz;
Üstad Hazretleri bu meseleyi şu şekilde izah ediyor:
"İ'lem eyyühe'l-aziz! Cenab-ı Hakk'ın verdiği nimetleri söyleyip ilân ve tahdis-i nimet etmek, bazan gurura ve kibre incirar eder. Tevazu kastıyla da o nimetleri ketmetmek iyi değildir. Binaenaleyh, ifrat ve tefritten kurtulmak için istikamet mizanına müracaat edilmeli. Şöyle ki:"
"Herbir nimetin iki veçhi vardır. Bir veçhi insana aittir ki, insanı tezyin eder, medar-ı lezzeti olur. Halk içinde temayüze sebep olur. Mucib-i fahr olur, sarhoş olur. Mâlik-i Hakikîyi unutur. En nihayet kibir ve gurur kuyusuna düşürtür."
"İkinci veçhi ise, in'am edene bakar ki, keremini izhar, derece-i rahmetini ilân, in'âmını ifşa, esmâsına şehadet eder. Binaenaleyh, tevazu, ancak birinci vecihte tevazu olabilir. Ve illâ küfranı tazammun etmiş olur. Tahdis-i nimet dahi, ikinci vecihle mânevî bir şükür olmakla memduh olur. Yoksa, kibir ve gururu tazammun ettiğinden mezmumdur. Tevazu ile tahdis-i nimet, şöylece bir içtimâları var:"
"Bir adam hediye olarak bir palto birisine veriyor. Paltoyu giyen adama, başka bir adam 'Ne kadar güzel oldun.' dediğine karşı, 'Güzellik paltonundur.' dediği zaman, tevazuyla tahdis-i nimeti cem etmiş olur."(1)
Allah’ın insanlar üstünde sayısız nimetleri vardır. Bu nimetleri insan kendinden bilirse gurur ve kibir olur, yok bu nimetleri inkar edip gizlerse bu da küfran-ı nimet olur ki, her iki durumda manevi bir hastalıktır. Yani insanın üstünde görünen nimetleri kendinden bilmesi nasıl caiz değilse, aynı şekilde o nimetleri yok sayıp inkar etmesi de caiz değildir. Bu yüzden tahdis-i nimet dediğimiz nimeti Allah’tan bilip bu nimeti üzerinde izhar ve ilan etmek yolunu takip etmeliyiz.
Tevazu hasletini bu çerçevede anlamak iktiza ediyor. Tevazu aslında nimeti haktan bilip insanlar üstünde faziletfürüşluk taslamamaktır. Yoksa nimeti görmezlikten gelip saklamak, tevazu değil küfran-ı nimettir.
Bir insanın herkesi kendinden iyi bilmesi fazilet ve güzel ahlaktandır. Üstad Hazretleri bu hakikate şu şekilde işaret ediyor:
"Evet, insan hüsn-ü zanna memurdur. İnsan, herkesi kendisinden üstün bilmelidir. Kendisinde bulunan sû-i zan sâikasıyla başkalara teşmil etmesin. Ve başkaların bazı harekâtını, hikmetini bilmediğinden takbih etmesin. Binaenaleyh, eslâf-ı izâmın hikmetini bilmediğimiz bazı hallerini beğenmemek sû-i zandır. Sû-i zan ise, maddî ve mânevî içtimaiyatı zedeler."(1)
Bunun yanında kendi iç alemimizde insanların ilgi ve sevgi göstermesinden memnun olmak manasına gelen teveccüh-ü nasa da dikkat etmeliyiz. İnsanları Allah için sevip Allah için buğz etmeliyiz. İhlas prensiplerini okuyup amel etmeye itina göstermeliyiz. Bu bizim iç alemimizdeki bir mücadeledir. Ben riyaya girerim zannı ile saygı ve sevgiyi eksiltmemeliyiz. Şeytanın ince hesapları çoktur, bazen de hayır cihetinden yanaşır. Yani bizdeki güzel bir hasleti kaldırmak için yapamayacağımız daha güzel bir hali gösterir ve o hususta bizi taciz eder. İhlası gösterip tevazu halini kaldırmak isteyebilir, bunlara dikkat etmek gerekir.
Dipnotlar:
(1) bk. Mesnevî-i Nuriye, Onuncu Risale
(2) bk. a.g.e., Katre.
Selam ve dua ile...
Sorularla Risale Editörü
