"Acaba, bir zatın bin bir isminden yalnız Nur isminin maddi ve cüz’î ve camit bir aynası hükmünde olan Güneş, böyle teşahhusuyla beraber, külli yerlerde külli işlere mazhar olsa..." Bu sonuç ve hüküm paragrafını açar mısınız?

Değerli Kardeşimiz;

"Acaba, bir zatın bin bir isminden yalnız Nur isminin maddi ve cüz’î ve camit bir aynası hükmünde olan güneş, böyle teşahhusuyla beraber, külli yerlerde külli işlere mazhar olsa, o Zat-ı Zülcelal, ehadiyet-i zatiyesiyle beraber nihayetsiz işleri bir anda yapamaz mı?" (Sözler, Otuz İkinci Söz, İkinci Mevkıf.)

Cenâb-ı Hakk’ın, yaratma, suret, rızık ve hayat verme gibi çok ilahi fiilleri vardır. Bunların her birinin icraatı küllidir; yani o fiile muhatap olan fertlerin tümünün işleri, sırayla değil, birlikte görülür.

Mesela, “rızık verme” fiili küllidir. Rızıklanan her canlı ise o fiile mazhar olmuş cüz’î bir ferttir. Bütün hayvan türlerinin bütün rızıkları birlikte verilir. Bitkilerin de rızıkları düşünüldüğünde sayı çok daha artar. Bu kadar çok muhtacı beraber rızıklandırmayı insan aklı almıyor. Çünkü insan ancak birkaç misafir ağırlayabiliyor. Misafir sayısı çok olunca, onları farklı saatlerde yahut ayrı günlerde davet etme yoluna gidiyor. Bu misafirlerin damak zevklerinden, sıhhat durumlarına kadar çok farklılıkları varsa, hepsini memnun etmekte büyük sıkıntı çekiyor. İnsan, bu konudaki aczini görerek, Allah’ın bu kadar farklı canlıyı birlikte nasıl rızıklandırdığını aklına sığıştıramıyor.

İnsanın iradesi cüz’îdir, yani bir anda ancak bir şey irade edebilir. Dolayısıyla da bir anda ancak bir iş yapabilir. Zira iş görme konusunda kudret sıfatı iradeye tabidir; neyi irade edersek gücümüzü ona sarf ederiz.

"...İnsanın dinlemesi, konuşması, düşünmesi cüz'î olduğu için, teakub suretiyle eşyaya taalluk ettiği gibi, himmeti de cüz'îdir. Nöbetle, eşya ile meşgul olabilir." (İşarâtü’l-İ’caz, Bakara Suresi 7. Ayet Tefsiri.)

Allah’ın iradesi küllidir, sonsuz işleri birlikte irade eder ve yaratır. Nur Küllîiatı’nda “Güneş” misaliyle çok hakikatler aydınlatıldığı gibi, bu külliyet-i ef’ale de Güneş güzel ve parlak bir misaldir.

Güneş, bütün gözlere birlikte ışık verdiği gibi, damlalarda, denizlerde yine birlikte aksetmekte, Ay’a ışık vermesi bir çiçekle ilgilenmesine engel olmamaktadır. Yani, bütün bu işleri sıra ile değil birlikte görmektedir.

İnsanoğlu, ilahi kudretin ayrı ayrı ve sonsuz işleri birlikte nasıl gördüğünü düşünürken, kendi cüz’î iradesini ölçü almak yerine, Güneşe bu nazarla baksa çok önemli mesajlar alacaktır.

Selam ve dua ile...
Sorularla Risale Editörü