"Amma vehmî hastalık kısmı ise, onun en müessir ilâcı, ehemmiyet vermemektir. Ehemmiyet verdikçe o büyür, şişer. Ehemmiyet vermezse küçülür, dağılır." İzah eder misiniz?

Değerli Kardeşimiz;

Vehim: Kelime olarak müphem, manasız ve asılsız korku, belirsiz fikir ve düşünce manalarına geliyor.

Vehim; irade dışı olarak her insanda teyakkuz için takılmış nefis ve şehvet gibi bir cihazdır. Nasıl nefis mücadele için bir düşman olarak insana musallat edilmiş ise, vehim de tahkik ve ilim noktasından teşvik için takılmış bir cihazdır. Allah hakkında uygunsuz ifadeler bu vehim ve vesvese sınıfına giriyor. Bunun en büyük ispatı kişinin bu vehimlerden rahatsız olmasıdır. Yani insan, kalben tasdik ettiği bir şeyden rahatsız olmaz; demek bir rahatsızlık varsa, bu vehimdir.

Nefis ve şeytanın, vehim ve vesveselerin insanı taciz etmesi normal bir durumdur. Bu yüzden, aklımıza gelen vesvese ve vehimleri kalben tasdik etmedikçe mesul olmayız. Şeytanın asıl planı kalbe ait olmayan bu gibi vehim ve vesveseleri kalbe ait gibi gösterip insanı taciz ederek ümitsizliğe düşürmektir. Biz de bu vehim ve vesveselerin ehemmiyetsiz ve kalbimize ait bir şey olmadığını ilmen bilirsek, şeytanın bu planı akim kalır.

"Vesvesenin zararı, tevehhüm-ü zarardır." (21. Söz)

Tevehhüm; vehmetmek, gerçekte olmayan bir şeyi var gibi görmek demektir. İnsan iradesinin dışında kalbe gelen vesveselerin gerçekte insanın imanına hiçbir zararı olmadığı halde, onları zararlı kabul etmek de bir vehimdir. İşte vesvesenin asıl zararı onu zararlı vehmederek rahatsız olmak, imandaki yakinine zarar verdiğini sanmaktır. Bu yanlışın en güzel reçetesi şu cümlelerdir:

“O çirkin sözler, senin kalbin sözleri değil. Çünkü senin kalbin, ondan müteessir ve müteessiftir.” (21. Söz)

Bu konuda şöyle bir misal verilir: Bir insan hem kendi yüzünü yumrukluyor hem de bağırıp çağırıyorsa, burada bir terslik vardır. Onun ağlaması gösteriyor ki, onun yüzünü yumruklayan kendisi değil, görünmeyen gizli bir eldir.

İşte bu misal gibi, bir insan da kalbine gelen kötü sözlerden müteessir olup feryat ediyorsa, bu sözleri kalbe atan gizli bir el var demektir. Yoksa hem o sözleri kalbe mal etmek hem de kalbin bundan rahatsız olması bir tezattır; aklen mümkün değildir. İşte o gizli el şeytan eli, o sözler de onun vesveseleridir.

Üstad Hazretlerinin cevap verdiği vehim marazıdır ki, bu maraz az çok bütün insanlarda bulunan bir hastalıktır. Bu anlattıklarımız vehim kuvvesinin yanlış kullanılması ile ilgilidir. Aslında kuvve-i vehmiye insandaki beş batınî duygudan birisidir ve mühim vazifeleri vardır. Otuzuncu Söz olan Ene bahsi bu kuvvenin mahiyetini ve nasıl kullanılacağını ders vermektedir. O dersten öğrendiğimize göre insanın “benim elim, benim gözüm, benim tarlam” demesi kuvve-i vehmiye iledir. Zira akıl çok iyi bilir ki, bunların tamamı Allah’ın mülküdür ve hepsi insana emanettir. Ancak insan, kendi kuvvetine sahip çıkmakla onu vahid-i kıyasî yaparak Allah’ın kudretini bilmekte ve sonra bütün kuvvetin Allah’tan olduğunu tasdik ile bu sahiplikten vazgeçmektedir.

İnsanın hiç ölmeyecekmiş gibi dünyaya çalışması da bu kuvve iledir. Zira her insan bilir ki bir gün ölümü tadacaktır.

Selam ve dua ile...
Sorularla Risale Editörü