"Arkadaş! Esbab ve vesaiti insan kucağına alıp yapışırsa, zillet ve hakarete sebeb olur. Meselâ: Kelb, bütün hayvanlar içerisinde birkaç sıfat-ı hasene ile muttasıftır ve o sıfatlar ile iştihar etmiştir..." İzah eder misiniz?

Değerli Kardeşimiz;

Bu hikmet dünyasında Cenâb-ı Hak ekseriyetle eşyanın yaratılışını sebepler eliyle icra ediyor. Sebeplerin yaratılması Allah’ın ilim ve kudretiyle olduğu gibi, o sebepler eliyle neticelerin yaratılması da yine O’nun iradesiyle, kudretiyle ve sair sıfatlarının icraatıyladır.

Eşyanın inşa yoluyla yaratılmasında sebeplere vazife verilir. İbda yoluyla yaratılmada sebepler yoktur. Meselâ, melekler ibda ile bir anda yaratılırlar, bir melek başka bir şeyden inşa edilmez. İnsanın ruhu da öyledir. O da ibda ile bir anda ve sebepsiz yaratılır. Ama bedenin yaratılışına anne ve baba birer sebep olmuşlardır.

Bunu böyle bilip sebeplere lüzumundan fazla ehemmiyet vermemek gerektiği ders verilmekte, kedi ve köpek ise bu hususta birer harika misal olarak takdim edilmektedir. Bu hayvanların iç âlemlerini biz bilemeyiz, ama icraatları Üstadımızın beyan ettiği tarzda görülüyor. Burada köpeğin misal olarak verilmesi sebeplere bağlanan nefse şu mühim ders verilmektedir:

Sen de sebeplere hakiki müessirmiş gibi bakarsan, bu cihetinle, o hayvana benzemiş olursun. Bu tarz beyan bir yönüyle ağır ama bir o kadar da müessir bir ikazdır.

Selam ve dua ile...
Sorularla Risale Editörü