"Başta bu kelâm olarak sâir bâkiyat, salihat ünvanını taşıyan Sübhanallah, ve'l-hamdü lillâh ve Lâ ilâhe illâllah gibi şêairden çok kelâmlar cüz'î ve küllî, meselemizi ihtar ve tahakkukuna işaret ederler." izah eder misiniz?

Değerli Kardeşimiz;

"Sonra, acaba bu kelâm-ı kudsînin bizim meselemizle dahi münasebeti var mı diye tahattur ettim. Birden hatıra geldi ki:"

"Başta bu kelâm olarak sâir bâkiyat, salihat ünvanını taşıyan Sübhanallah, ve'l-hamdü lillâh ve Lâ ilâhe illâllah gibi şêairden çok kelâmlar cüz'î ve küllî, meselemizi ihtar ve tahakkukuna işaret ederler."

"Meselâ; Allahu ekber'in bir vech-i mânâsı Cenâb-ı Hakkın kudreti ve ilmi her şeyin fevkinde büyüktür; hiçbir şey daire-i ilminden çıkamaz, tasarruf-u kudretinden kaçamaz ve kurtulamaz. Ve korktuğumuz en büyük şeylerden daha büyüktür. Demek haşri getirmekten ve bizi ademden kurtarmaktan ve saadet-i ebediyeyi vermekten daha büyüktür. Her acip ve tavr-ı aklın haricindeki her şeyden daha büyüktür."(1)

Allah’ın her açıdan en büyük oluşu, ahiretin yaratılmasına ve dolayısı ile insanların orada mükafat ve mücazat görmesine bir garantör bir ispat niteliği taşıyor. Yani Allah’ın sonsuz azamet ve büyüklüğünü kavrayan bir insan, ahiretten dolayısı ile de hesaba çekilmekten emin olur ve dünyevi hayatını da ona göre tanzim eder, denilmek isteniyor. Böyle azametli bir Allah’a iman eden adamın, dünya hayatında serkeşlik gösterip fısk ve zulümlere sapması çok zordur.

Bu ifadeler sadece bahsin sonundaki iki küçük nükteye bakmıyor. Sekizinci Mesele'nin konusu olan ahiret inancının insan hayatındaki etkilerine de bakıyor. Dolayısı ile cüzi ve küllli meseleden külli olanı Sekizinci Mesele'nin tamamı, cüzi olanı da son iki nüktedir. "Allahü ekber" kelamı her iki konuya göre de yorumlanmıştır.

(1) bk. Şualar, On Birinci Şua, Sekizinci Meselenin Bir Hülasası.

Selam ve dua ile...
Sorularla Risale Editörü