"Bu hadsiz mevcudatta olan hadsiz tahavvülât ve vâridat ve masarif, herbir anda umum kâinatı görür, nazar-ı teftişinden geçirir birtek Zâtın mizanıyla ölçülür, tartılır." Buradaki varidat ve masarife örnek verebilir misiniz?

Değerli Kardeşimiz;

"Halbuki, o sarayda, o şehirde, o memlekette, o âlemde o derece hayret-engiz bir muvazene, bir mizan, bir tevzin hükmediyor; bilbedâhe ispat eder ki, bu hadsiz mevcudatta olan hadsiz tahavvülât ve vâridat ve masarif, herbir anda umum kâinatı görür, nazar-ı teftişinden geçirir birtek Zâtın mizanıyla ölçülür, tartılır."(1)

Kâinatta mükemmel bir nizamın, harikulade bir ölçünün ve çok ince bir dağıtım mekanizmasının işlediğine, bütün fen ilimleri şahittir.

Mesela; güneş ve onun yörüngesindeki gezegenler, öyle ince bir hesap ve ölçü içinde dönüyorlar ki, zerre miktar o ölçünün dışına çıksalar, bütün kâinatın nizamı ve sistemi yerle yeksen olacak.

İnsan şu kâinatın küçük bir misali olduğu için, onun vücudunda da harika bir gelir- gider dengesi var. Bu denge bozulsa hayatı söner. Yani kâinatta görünen nizam ve intizam, varidat ve sarfiyat, aynı şekilde insanda da vardır.

Yağmurların yağması, sular açısından varidat iken, suların tüketilmesi de sarfiyattır. İkisi arasında bir ahenk gözetilmez ise, hayat olmaz. Mesela; sürekli yağmur yağsa, ama gider biraz az olsa, belli bir süre sonra dünya sular altında kalır. Demek suların gelir ve gider dengesi hesap edilip gözetiliyor.

Misalleri çoğaltmak mümkündür.

(1) bk. Lem'alar, Otuzuncu Lem'a İkinci Nükte.

Selam ve dua ile...
Sorularla Risale Editörü