Bütün peygamberlerin mucizelerinin tamamına Âdem aleyhisselâmın "talim-i esması" nasıl işaret ediyor? Ayrıca, "talim-i esma mucizesi"nin umum kemalât ve terakkiyât-ı beşeriyenin nihayetlerine ve ileri hedeflerine sarahate yakın işaret etmesinin izahı?

Değerli Kardeşimiz;

Bilindiği gibi Cenâb-ı Hakk’ın isimleri; fiilî isimler ve zatî isimler olmak üzere ikiye ayrılır.

Hayy (hayat sahibi) ismi zâtî bir isim, Muhyi (hayat verici) ise fiilî bir isimdir, yani ihya fiiliyle bu isim tecelli eder.

Ehad, Kadîm, Bâki, Ferd, Nur gibi birçok isim zatî isim; Hâlık, Rezzâk, Şâfi, Müzeyyin, Mûsâvvir gibi birçok isim ise fiilî isimdir.

Üstad Hazretleri İşaratü'l-İ’caz’da “mucizenin vasıtasız Allah'ın fiili olduğu”nu beyan ediyor. Buna göre her bir mucizede de Allah’ın bir yahut birkaç fiilî ismi birlikte tecelli eder.

Bütün mucizeler Hz. Âdem’e (as.) talim edilen esmanın tecellileri olmaları cihetiyle, “talim-i esma”, hem kâinatta tezahür eden isimlere hem de mucizelerle tecelli eden isimlere işaret etmektedir.

“Talim-i esma mu’cizesinin umum kemalât ve terakkiyât-ı beşeriyenin nihayetlerine işaret etmesine” gelince, bu ifadeyi Hazret-i Âdem’e (as.) bütün ilimlerin ve fenlerin son hâliyle öğretildiği şeklinde anlamamız aklen mümkün görülmediğinden, konuyu şu şekilde değerlendirmenin daha doğru olacağı kanaatindeyiz:

“Hakiki hakaik-i eşya esma-i İlahiyedir.” Buna göre, Hazret-i Âdem’e (as.) bütün esmanın talim edilmesi, bütün fennî ilimlerin dayandıkları isimlerin de öğretilmesi demektir. Cenâb-ı Hak bir ağacın, bir yumurtanın, bir çekirdeğin eliyle kudret mucizeleri sergilediği gibi, onun tekvinî şeriatına tam uyarak gayret gösteren insanların eliyle de nice isimlerinin harika tecellilerini sergileyebilir. Buna göre, gerek bu âlemde sergilenen kudret mucizelerine, gerek peygamberlerin eliyle gösterilen mucizelere yaklaşmak ve onlarda tecelli eden isimlerden daha ziyade feyiz almak için, insanoğlu hem manevi kemâlat hem de maddî terakki noktasında elinden gelen bütün gayreti göstermelidir.

“Kemalât ve terakkiyât-ı beşeriye” ifadesi maddi ve manevi her türlü ilerlemeyi ihtiva etmekle birlikte, genel olarak “kemalat” kelimesi iman, marifet ve muhabbet gibi manevi sahalarda kemâle ermeyi hatırlatır. “Terakki” kelimesi ise, ilim ve fen yoluyla ortaya konulan harikalara işaret eder. Her iki sahadaki ilerlemeler de ilahi isimlere ayna olma noktasında mertebeler kat’ etmekle mümkün olur.

İman, ibadet, güzel ahlak ve muhabbetle mazhar olunacak esma-i ilahiye başka, çeşitli ilim dallarında terakki etmekle mazhar olunacak isimler ise daha başkadır.

Selam ve dua ile...
Sorularla Risale Editörü