"Cenâb-ı Hak, hayr-ı mahz olarak melâikeyi yaratmıştır, şerr-i mahz olarak da şeytanı yaratmıştır." cümlesini izah eder misiniz?
Cevap
Değerli Kardeşimiz;
Şeytanın "şerr-i mahz" olması, şeytanlığı tercih edip insanları yoldan çıkarmak istemesi noktasındandır. Yani şeytan ontolojik (var edilme) olarak değil tercihleri sebebi ile mahz-ı şerdir.
Kısaca, şeytanın var edilmesi, imtihana tabi tutulması sonrasında şeytan olup insanlara musallat olması gibi İlahi veçhelerine şer demek uygun ve caiz değildir.
Şeytanın şerr-i mahz olması, kendi iradesi ile hayra olan kabiliyetini kurutması ve yok etmesidir. Yani şeytan şerde öyle bir fani olmuş ki artık hayra kabil bir tarafı kalmamıştır. Şeytanın bu suistimaline "şerr-i mahz" deniliyor.
Selam ve dua ile...
Sorularla Risale Editörü
Yorumlar
"Cenab-ı Hak hayr-ı mahz olarak melaikeyi yaratmıştır, şerr-i mahz olarak da şeytanı yaratmıştır, hayır ve şerden mahrum olarak behaim ve hayvanatı halk etmiştir. Hikmetin iktizasına göre, hayır ve şerre kàdir ve câmi' olarak dördüncü kısmı teşkil eden beşerin yaratılması da lâzımdır ki beşerin şeheviye ve gazabiye kuvvetleri kuvve-i akliyesine münkad ve mağlup olursa beşer, mücahedesinden dolayı melaikeye tefevvuk eder. Aksi halde hayvanattan daha aşağı olur çünkü özrü yoktur.” Cinler insan yaratılmadan evvel varlık sahasında vardı ve imtihandaydılar. Üstad insanın var olmasının hikmetinin imtihan vesilesiyse meleklerden üstün veya hayvanlardan aşağı olabileceğini açıkladığı yerde Cinleri neden nazar almamış. Cinler insanlardan evvel bu imtihandaydılar çünkü.
Burada insanlığın halife olmasının sırrı izah ediliyor dolayısı ile diğer varlıklarla bir mukayese yapılıyor. İnsan türü apayrı bir tür olduğu için diğer türlerde olmayan çok üstün özellikler bulunuyor. Bu sebeple insan kainata ve mahlukata halife konumundadır ve bu cihetlerle cinlerden daha üstündür.
Melekler hayra şeytanlar şerre hayvanat ise ne hayra ne şerre sahiptir geriye hem hayra hem şerre kabil bir türün olması kalıyor ki bunlar insanlar ve cinlerdir. İnsan türü halife olduğu için tegallüb yolu ile zikrediliyor.
Yani insan denildiğinde cinler zımnen ifade edilmiş oluyorlar. Mesela İsrailiyat denildiğinde İslam’a girmiş bütün hurafeler anlaşılır ama en çok Tevrattan geldiği için onun ismi ile anılır. Yani İsrailiyat içinde Hristiyanlık ve diğer dinlerden gelen hurafelerde vardır. Bunun gibi konu imtihan ve türler olduğunda insan denildiğinde cinlerde zımnen ifade edilmiş olurlar onların ayrıca ifade edilmesi gerekmez.