Cenab-ı Hak zatiyle heryerde hazır nazır olduğunu söylemek küfürdür, diyenler var. İlim ve kudretiyle her yerde hazır ve nazırdır, demek doğruymuş. Bu konu için Güneş misali veriliyor Risalelerde. Güneşin bir mekanı var. Bu temsil doğru mudur?

Değerli Kardeşimiz;

Allah, zatı itibari ile değil, isim ve sıfatları ile her şeyin yanında hazır ve nazırdır. Zat-ı Akdesi ile bizzat değil, bilvasıta tasarruf ediyor. Yani Allah’ın isim ve sıfatları, onun zatı ile kaim ve Onun zatından kaynayıp geldiği için, dolaylı bir şekilde Allah’ın zatı her fiil ve icraatın memba ve esasıdır, denilebilir.

Ama Zat-ı Akdes, asla ve kata mahlukat ile mübaşeret ve temas içinde değildir ve her şeyin yanında bizzat hazır ve nazır olmaz. Allah zatı ile her şeyin yanında bizzat hazır ve nazırdır, demek şirk olur.

On Altıncı Söz'deki güneş örneği bu hakikati akla yaklaştırmak için verilmiştir. Güneş zatı itibarı ile bizden çok uzak olmasına rağmen, ısı ve ışığı ile göz bebeğimizin içine kadar giriyor. Temsilde hata olmasın, Allah da zatı itibari ile mahlukattan nihayetsiz uzak ve münezzeh iken, isim ve sıfatları ile bize şah damarımızdan daha yakındır. Bu mana itibari ile Allah kainatta zatı ile değil, isim ve sıfatları ile iş görüyor. Ama isim ve sıfatların arkasında ve membaı olarak yine Allah’ın mübarek Zat-ı Akdesi vardır.

Temsiller sadece dağınık ve uzaktaki meseleleri toparlayıp, akla yaklaştırmak için kullanılan araçlar ve vasıtalardır. Bu sebeple temsillerin her noktası ve her köşesi hakikate tatbik edilmezler. Güneş örneği sadece bu ince hakikatin anlaşılmasında bir örnek ve temsildir, her noktasını hakikate tatbik etmek, teşbih ve temsil metodunun ruhuna uygun olmaz. Güneşin mekanı değil, dünyamıza uzaklığı konumuza işaret ediyor. Güneşin buradaki uzaklığı ise mekandan münezzehiyeti temsil ediyor.

"Şüphesiz Rabbiniz O Allah’tır ki gökleri ve yeri altı günde yarattı, sonra arşa istivâ etti."(A’raf, 7/54)

Nasıl yukarıdaki ayetinde "arşa oturmak" tabiri bir yere oturmak anlamında değil, bir yerin hüküm ve idaresini elinde tutuyor anlamındadır. Üstad Hazretlerinin "nihayetsiz uzak" tabiri de tenzih ve takdis anlamındadır, yoksa bir mekan uzaklığı anlamında değildir.

Öyle ise özet olarak şunu söyleyebiliriz; Allah zatı ile her şeyin yanında bizzat değil, bilvasıta, yani isim ve sıfatları ile hazır ve nazırdır.

Selam ve dua ile...
Sorularla Risale Editörü