"Cenab-ı Hakk'ın zâtî isimleri olduğu gibi, fiilî isimleri de vardır." cümlesini açıklar mısınız?
Değerli Kardeşimiz;
Zati sıfatlar, Allah’ın tenzihi ve selbi sıfatlarına denir.
Bunlar Vücûd, Kıdem, Beka, Muhâlefetün lil-havâdis, Kıyâm binefsihî, Vahdâniyetdir. Bu sıfatlar Allah hakkında câiz olmayan mâna ve halleri bertaraf etmek için tedbir amaçlı konulmuş vasıflardır. Bu tenzihi sıfatlar iş ve icraat yapmazlar, onun için Allah’ın zât-ı akdesinin aynı kabul edilmişlerdir. Yani bu sıfatlar Allah’ın zâtının aynısıdır, başka bir mâna ve gayrılık ifâde etmezler.
Mesela; Vücûd sıfatı Allah’ın zâtının varlığını ifâde eden bir sıfattır. Zıt mana olan ademi, yani yokluğu bertaraf eder. Kıdem, başlangıçtan münezzeh olmasını gösterir. Bekâ ise, sonu olmamayı ifâde eder. Bu sıfatlar mevcut ve fâil değillerdir, bir kudret, bir irâde gibi varlıkları ve tasarrufları yoktur.
Gayri sıfatlar, Allah’ın fiili olan isimlerine denir.
Bu fiili sıfatların miktarı ve sınırı yoktur. Bu fiili sıfatların çokluğu Allah’ın kudret sıfatının muhtelif mevcudattaki muhtelif tecelliyatından ibarettir.
Mesela; Allah’ın kudret sıfatı bir çekirdeğin açılmasında tecelli ederken, Fettâh nâmını alıyor; bir canlının ölümünde Mümit ismini alıyor; bir hayat bahşederken Muhyî ismini alıyor; canlılara rızık verirken Rezzâk nâmını alıyor ve hâkeza... Hadislerdeki doksan dokuz ve Cevşen'de geçen bin bir isim bunlara en güzel ve somut örneklerdir.
Üstad Hazretlerinin şu ibareleri açık bir şekilde esma-i hüsnanın nihayetsiz olduğunu ve menşeinin ne olduğuna işaret ediyor.
"Sual: Bu fiili isimlerinin kesretle tenevvüü neden meydana geliyor?"
"Cevap: Kudret-i ezeliyenin, kainattaki mevcudatın nevilerine, fertlerine olan nispet ve taallukundan husule gelir..."(1)
(1) bk. İşârâtü'l-İ'câz, Fatiha Sûresi Tefsiri.
Selam ve dua ile...
Sorularla Risale Editörü