"Çok ilim ve fenler vardır ki, âdetlerin telkiniyle, vukuatın talimiyle ve zamanla, muhitin yardımıyla husule gelirler." cümlesini izah eder misiniz?

Değerli Kardeşimiz;

"Çok ilim ve fenler vardır ki, âdetlerin telkiniyle, vukuatın talimiyle ve zamanla, muhitin yardımıyla husule gelirler."(1)

Bu cümlede, maddi ve kevni ilimler tedrici ve terakki şeklinde gelişir hükmüne işaret ediliyor. Yani fen ilimleri birden ve aniden gelişip boy atmaz, zaman ve süreç içinde gelişir.

Mesela Edison’un ilk ampulü bir temeldir, sonraki bilim adamları bu temel üstüne birer tuğla koyarak o ampulü bugünkü hale getirmişlerdir. Ampul birden bugünkü halini almış değildir. Yine tıp ilminde İbn-i Sina’nın da alın teri vardır. Tıp bugünkü seviyesine son yüz yılda ulaşmamıştır, kökü ta Lokman Hekime kadar uzanır.

Öyle ise maddi ilimlerdeki gelişmelerde her dönemin ve her dönem insanlarının bir katkısı ve payı vardır. Sadece bir döneme dayandırmak doğru değildir. Tabiri yerinde ise, maddi ilimler insanlığın ortak bir aklı, ortak bir değeridir. Bütün dönemlerin katkısı ile gelişip büyüyen bir ilimdir. Hatta her bir fen ilminin ilk nüve ve çekirdeğini peygamberler tayin etmiş, sonra insanlar kolektif çalışması ile bu ilk nüve ve çekirdeği geliştirmişlerdir.

Mesela demiri ilk işleyen Hazreti Davud (as)'dır. Saat ilk olarak mucize eli ile Hazreti Yusuf (as)’a verilmiştir. İlk gemi Hazreti Nuh (as)’a ilham edilmiştir vs.

İlk barutu Çinliler bulmuş, daha sonra da bu barut geliştirilerek bugünkü modern füzelere yakıt haline getirilmiştir. İlk pusula ile şimdiki modern pusulalar arasında çok fark vardır. Ama bugünkü modern pusulanın atası ve babası tarihte ilk bulunan pusuladır. Örnekleri çoğaltmak mümkündür.

(1) bk. İşârâtü'l-İ'câz, Bakara Sûresi, Âyet: 23 ve 24 ayet tefsiri.

Selam ve dua ile...
Sorularla Risale Editörü