"Eğer denilse, 'Bu dünyadaki musibetler, çirkinlikler, şerler, o ihatalı rahmete münâfidir, bulandırıyor.' Elcevap: Risale-i Kader gibi Nurun risalelerinde bu "dehşetli" suale tam cevap verilmiş." Bu soruya dehşetli denmesinin hikmeti ne olabilir?

Değerli Kardeşimiz;

Kainatın içinde bazı cüzi şer ve çirkinliklerin yaratılmasının, kainatın geneli içindeki değer ve hikmeti tam anlaşılmadığı için, insanların ekseriyeti bu noktaya takılmış ve bunu İlahi rahmet ve cemal ile bağdaştıramamıştır. Hatta bu konuda Allah’ı tenzih etmek amacı ile bu cüzi şer ve çirkinlikleri ikinci bir İlaha verenler bile çıkmıştır, Mecusiler gibi.

Kainattaki şer ve çirkinliklere Kader Risalesi ciheti ile bakarsak, onların yaratılış ciheti ile şer ve çirkin olmadıklarını anlarız. Kaderin sahasına giren bu dehşetli konu yüzünden çok insanlar imanını kaybetmiş ve şükür yerine isyana sapmışlardır. Bu yüzden bu konu dehşetli bir konudur.

"Yedincisi: Beşerin zihni ve fikri, Cenab-ı Hakk'ın azametine bir mikyas, kemalatına bir mizan, evsafının muhakemesine bir vasıta bulmak vüs'atinde değildir; ancak cemi' masnuatından ve mecmu-u asarından ve bütün ef'alinden tahassul ve tecelli eden bir vecihle bakılabilir. Evet, zerre mir'at olur, fakat mikyas olamaz. Bu meselelerden tebarüz ettiği vecihle, Cenab-ı Hakk'ın mümkinata kıyas edilmesi ve mümkinatın Onun şuunatına mikyas yapılması, en büyük cehalet ve hamakattir. Çünkü aralarındaki fark, yerden göğe kadardır. Evet, vacibi mümkine kıyas etmekten, pek garip ve gülünç şeyler çıkar."

"Mesela, ehl-i tabiat, o aldatıcı kıyas ile tesir-i hakikiyi, esbaba; Ehl-i İ'tizal, halk-ı ef'ali abde; Mecusiler, şerri, ikinci bir halıka isnad etmeye mecbur olmuşlardır. Güya zuumlarınca Cenab-ı Hak, azamet-i kibriya ve tenezzühü dolayısıyla, bu gibi hasis ve çirkin şeylere tenezzül etmez! Demek, akılları vehimlerine esir olanlar, bu gibi gülünç şeyleri doğururlar."(1)

Ehl-i İ'tizal, halk-ı ef'ali, abde;

Mutezile mezhebinde; Allah’ın azamet ve büyüklüğü hasis ve basit işler ile iştigal etmeye müsait değildir. Öyle ise Allah insanların fiilleri ile iştigal etmez fiillerin icadını insana havale eder diyerek safsataya sapmışlar. Aslında bu hükme gitmelerinde yine Allah’ı kendi nefislerine kıyaslamaları vardır. "Büyük zatlar küçük işler ile iştigal etmez." hükmü, insan mizacının bir hükmüdür. Böyle olunca "Allah da büyük olduğuna göre, hasis ve basit işler ile iştigal etmek Allah’a yakışmaz." diyerek, en nihayetinde hasis ve basit işlerin yaratılmasını sebeplere vermeye gidiyorlar.

Mecusiler, şerri, ikinci bir halıka isnad etmeye mecbur olmuşlardır.

Mecusiler de aynı mülahaza ile böyle bir fikre kapılmışlar. Onlar da şerrin icadını şer telakki ettikleri için, şerri Allah’a vermemek için ikinci bir şer İlahı tasavvur etmişler. Halbuki "Şerri yaratmak şer değil şerri irtikap etmek şerdir." Öyle ise Allah’ın şerri yaratmasında bir hasislik ve çirkinlik söz konusu değil ki şerri başka bir İlaha havale etsin.

Özet olarak, insan Allah’a bakarken kendi zerre miktar ölçüleri ile değil, Allah’ın mutlak ve sonsuz sıfatlarının hükmü ve haşmeti ile bakmalıdır.

"Meselâ, şems âkıl, ihtiyar ve irade sahibi farz edilse, ziyasını bütün âleme neşrettiği bir sırada, pis, mülevves bir zerre de onun ziyasından istifade ettiği vakit, şemse karşı 'Niçin bu pis, bu mülevves zerreyle meşgul oldu ve niçin ona ziyasını verdi?' diye itiraz edilebilir mi? Hâşâ! Şemsin azametine bir nakîse gelir mi? Yok.

Dipnotlar:

(1) bk. İşârâtü'l-İ'câz, Bakara Sûresi, 7. Âyet Tefsiri.
(2) bk., age., Bakara Suresi, 26 ve 27. Ayetlerin Tefsiri.

Selam ve dua ile...
Sorularla Risale Editörü