"Eğer o mevcudat, doğrudan doğruya bir tek sania verilmezse; o zaman her bir mevcut, bütün mevcudat kadar müşkilatlı olur... Şu hâlde ya hiçbir şey vücuda gelmeyecek veya gelse de kıymetsiz, hiçe inecektir." İzah eder misiniz?

Değerli Kardeşimiz;

Bu sualin cevabı Mesnevi-i Nuriye’deki şu cümlelerde verilmiş oluyor:

"Her şey her şeyle bağlıdır. Bir şey her şeysiz yapılmaz. Bir şeyi halkeden her şeyi halketmiştir. Öyle ise, bir şeyi yapan Vahid, Ehad, Ferd, Samed olmak zarurîdir." (Mesnevi-i Nuriye, Nokta)

Hiçbir insan, hiçbir hayvan ve hiçbir çiçek müstakil bir varlık değildir. Hepsinin hava ile su ile mevsimlerle, gece ve gündüzle ve güneşle alakaları vardır. Ve yine her biri kâinat ağacının ayrı birer meyvesi gibidir. Bir yaprak dala, dal gövdeye, gövde toprağa, yeryüzü de Güneş'e bağlı olduğuna göre, bir yaprağı yapacak kudretin bütün bir kâinata gücünün yetmesi gerekir.

"...Şu hâlde ya hiçbir şey vücuda gelmeyecek veya gelse de kıymetsiz, hiçe inecektir." (Mektubat, Yirminci Mektup, İkinci Makam.)

Burada esas olan birinci ifadedir. Yani "mevcudat doğrudan doğruya bir tek Sanie verilmezse" hiçbir şey vücuda gelemez.

İkinci kısım farazîdir, yani bir an için o şeyin meydana geldiğini düşünsek bile güneşten, sudan, havadan mahrum böyle bir varlığın kıymeti hiçe iner.

Selam ve dua ile...
Sorularla Risale Editörü