Erzurum'da daha çok âlim ve Nur talebesi yetişmesinin sebebi ne olabilir; bunlara soğuk havanın etkisi olduğu söylenebilir mi?
Değerli Kardeşimiz;
Coğrafi ve iklim şartlarının insan karakteri üzerinde şüphesiz çok tesiri vardır. İbn-i Haldun’un Mukaddeme adlı eserinde bu bahis genişçe izah ediliyor. Coğrafyası ve iklimi sert olan yerlerin sakinleri ekseri olarak sağlam ve mücadeleci bir karaktere sahip olur. Refah seviyesi yüksek, imkanları geniş olan yerlerin sakinleri ise ekseri gevşek ve mücadeleden yoksun ya da zayıf bir karaktere sahip olur. Bu tespitleri İbn-i Haldun yapıyor, Üstat da benzer ifadeler ile bunu teyit ediyor.
Avrupa’nın terakki sebepleri içinde; Avrupa kıtasının ziraate ve zenginleşmeye elverişsiz olması temel bir faktördür. Bu kısıtlı imkanlar Avrupalıyı üretim tekniklerini ve vasıtalarını araştırmaya sevk etmiştir. Bu da onların terakki etmesinde önemli bir saik olmuştur.
Aynı bunun gibi bazı beldelerin refah ve zenginleşmeye elverişsiz olması o belde sakinlerini farklı kulvarlara sevk etmiştir. Mesela; bir köyde yeterince tarım ve ziraat varsa o köyde okuma oranı ekseri düşük oluyor. Ama tarım ve ziraat zayıfsa okuma oranı ekseri olarak yüksektir.
Türkiye'de, bölgeleri de bu şekil değerlendirebiliriz. İç Anadolu bölgesinin geniş, tarım ve ziraate elverişli olmasından dolayı sakinleri içinden yeterince politakacı, yazar, alim, sanatçı yetiştirememiştir. Ama imkanları kısıtlı olan, coğrafyası çetin olan Doğu Anadolu insanı, ister istemez farklı kulvarlara yönelip oralarda kendini gösterme ihtiyacı hissediyor. Bu da siyaset, ilim, sanat gibi alanlarda başarılı insanların çıkmasına vasıta oluyor.
Erzurum’a da bu nazarla bakabiliriz. İmkanların kısıtlı olması, iklimin sert ve coğrafyasının çetin olması, yöre insanını okumak ve ilim tahsil etmek tarafına yönlendiriyor.
Bir de eskiden beri ilim tahsil etmek o yörede yaygın olmasından, sonraki kuşaklar öncekileri de örnek alarak ilime karşı bir iştiyak duyuyor. Tıpkı çocuğun babasını kendine model alması gibi... Yeni kuşak, eski kuşağı ilim noktasında kendine model olarak alıyor. Bu da ilim alanında başarılı şahsiyetlerin çıkmasına vasıta oluyor.
Selam ve dua ile...
Sorularla Risale Editörü
Yorumlar
Erzurum'un âlim ve evliya şahsiyetlerinden hem divan sahibi Alvarlı Efe bakın ne diyor.
Erzurum kilidi mülk-i islamın Mevlaya emanet olsun Erzurum Erzurum derbendi ehl-i imanın Mevla'ya emanet olsun Erzurum Gayet şecaatli erler var idi Nisası ricali hayadar idi.. Edepli, erkanlı bir diyar idi Mevla'ya emanet olsun Erzurum Hamdü-lillah metin İslamları var Fakire zaife ihsanları var Gülbe-i gönülde imanları var Mevla'ya emanet olsun Erzurum Hayrat hasenatlı erleri vardır Hayr ü bereketli güzel diyardır Seyretsen alemi bu aşikardır Mevla'ya emanet olsun Erzurum Seherlerde müezzinler nidası Halkalarda muvahhidler sadası Ne güzeldir zikrullahın edası Mevla'ya emanet olsun Erzurum Vaizleri kürsileri bezetmiş Candan geçmiş, emrullahı gözetmiş Allah için sohbetini uzatmış Mevla'ya emanet olsun Erzurum Ramazan'da bir al'i şan ederler O şehri sıyamı zi-şan ederler Fukara gönlünü Gülşen ederler Mevla'ya emanet olsun Erzurum Civanlar pirlere hürmet ederler Duasın almaya gayret ederler Ramazan'a güzel hürmet ederler Mevla'ya emanet olsun Erzurum Hafızları binbir hatim okurlar Nur-i Kur'an enharına akarlar Nüzul-ı merhamet-gahe bakarlar Mevla'ya emanet olsun Erzurum Binbir hatim nuru arşı doldurmuş Bela musibeti yerden kaldırmış Düşmanları kahreylemiş öldürmüş Mevlaya emanet olsun Erzurum Rabbim beldemize merhamet ede Ahalisi rah-ı, Mevlaya gide Enbiya evliya bir himmet ede Mevlaya emanet olsun Erzurum. Binlerce bin medfun evliyası var Zahir batın nice asfiyası var Feyz-ü berekat-ı Kıbriyası var Mevlaya emanet olsun Erzurum Dilerem kerem-i kereminden elbet Rabbim ede Erzurum'a merhamet Halkeyleye Rabb'im bir âli himmet Mevla'ya emanet olsun Erzurum.
Rabbim hıfzeyle düşman şerrinden Gazab göstermeye berr-ü bahrinden Hususa ki Erzurum 'un şehrinden Mevlaya Emanet olsun Erzurum
Kalblerinde dolsun feyz-i Rabbani
Ahalisi bulsun rahmi Rahmani Lütfi Erzurum 'dan gördün ihsanı Mevlaya emanet olsun Erzurum.
ALVARLI MUHAMMED LÜTFİ EFENDİ (D.1868 - V. 1956) rahmetle anıyoruz....