"Evet bu kâinatın bütün ulvî hikmetleri, hârika güzellikleri, âdilane kanunları, hakîmane gayeleri, hakikat-ı kemalâtın vücuduna bedahetle delalet..." ulvî hikmetler ile hakîmane gayeler arasındaki fark nedir; âdilane kanunları açar mısınız?
Değerli Kardeşimiz;
"Ulvi hikmetler", eşyanın ilahi isim ve sıfatlara işaret eden yönleridir. Mesela bir çiçekteki estetik, sanat ve resimsel değerler Allah’ın Cemil ve Musavvir isimlerine işaret eden ulvi birer hikmettir.
"Adilane kanunlar", her ilmin yüzlerce kanunu var ve bunlar birbiri içinde birbirine zorluk çıkarmadan idare ediliyorlar. Yer çekimi kanunu eşyayı yerer çekerken, suyun kaldırma kanunu da gemileri yukarı kaldırıyor. Bir de sosyal olaylardaki düzenleyici kanunlar var, o da başka bir alan.
"Hakîmane gayeler", bir kayısının ekildiği günden, ağacın dalında kaysının yenilebilir hale gelinceye kadarki gelişme takvimi, ve bu takvimde bir aksama olmayışı, Allah’ın kemalatını gösterir. İnsanın doğduğu günden öleceği güne kadar vücudunun idaresinin an an takibi, bir fabrikayı yöneten idare merkezinden daha ciddi bir idari organizasyondur. Sonsuz, birbiri ile ilgili sayısız nesne ve olayı birbiri içinde idare etmek, binlerce varlığa hizmetkâr etmek, hakimane gayedir, gayelerdir.
Eşyalar gayesiz ve hikmetsiz hareket etmiyorlar, hepsinin bir gayesi var ve bu gayelere sayısız hikmetler takılmış.
Selam ve dua ile...
Sorularla Risale Editörü
Yorumlar
Her şeyin mükemmel bir öçlü, uyum ve ahenk içinde yaratılması, her hak sahibine hakkının verilmesi adaletin bir şıkkıdır ve bu aynı zamanda mükemmelliğin bir işareti, bir alametidir. Mesela, eşya içinde ölçüsüz, uyumsuz ve ahenksiz durumlar olsa, bu mükemmel bir Zat'a yakışmazdı...