"Evet, Hâlık-ı Mevt ve Hayat, şu destgâh-ı dünyada, hikmetiyle, hayatı öyle bir kanun-u emriye-i mu'ciznüma ile idare ediyor ki, o kanunu tatbik ve icra etmek, bütün kâinatı kabza-i tasarrufunda tutan bir Zata mahsustur." İzah eder misiniz?

Değerli Kardeşimiz;

Bu cümlenin başında yer alan “Hâlık-ı Mevt ve Hayat” ifadesi, “O, hanginizin daha güzel amel yapacağını imtihan etmek için ölümü ve hayatı yaratandır. …” (Mülk, 67/2) ayet-i kerimesine işaret etmektedir. Ayette, önce ölümün, sonra hayatın yaratıldığının zikredilmesi de çok manidardır.

Üstad Hazretleri, bütün âlemlerin çekirdeği hükmündeki ilk mahluk olan Nur-u Muhammedi hakkında şöyle buyurur:

"… Hem öyle bir çekirdek ki, âlem-i cismaniden başka, sair âlemlerin nümunesini ve esasatını câmi’ olsun. Çünkü binler muhtelif âlemleri tazammun eden kâinatın çekirdek-i aslisi ve menşei, kuru bir madde olamaz."(1)

Melekler, ruhlar, levh-i mahfuz, arş ve kürsi o nurdan yaratıldığı gibi, cansızlar âlemi olarak bildiğimiz güneşler, aylar, hava ve su gibi temel unsurlar ve bütün elementler de yine o nurdan yaratılmışlardır.

“Nur-u Muhammediye'den (asm) yaratılan madde-i aciniyeden, seyyarat ile şemsin o nurun macun ve hamurundan infisal ettirilmesine işarettir.”(2)

Bugün yeryüzünde misafir edilen bütün canlı türleri yaratılmadan önce onların hanesi hükmündeki kâinat sarayı yaratılmıştır. Hayattar olan Nur-u Muhammedî’den (asm) cansız elementlerin yaratılmasıyla, şu madde âleminde, önce ölüm yaratılmış oluyor. Nitekim bir başka ayet-i kerimede de şöyle buyrulur:

“Şüphesiz Allah, taneyi ve çekirdeği yarıp filizlendirendir. Ölüden diriyi çıkarır. Diriden de ölüyü çıkarandır…” (En’âm, 6/95)

“Hâlık-ı Mevt ve Hayat” ifadesinde bu gibi ayet-i kerimelere işaret edilmektedir. Bu cansız âlemden hayatın yaratılması bir kudret mucizesidir ve yeryüzünde sayısız denecek kadar çok hayat mucizelerinin teşhir edilmesi ancak “bütün kâinatı kabza-i tasarrufunda tutan bir Zat’a mahsustur.”

Zira bu kâinat, hayat sahiplerine en münasip bir mesken ve onların bütün ihtiyaçlarını içinde bulunduran muhteşem bir saray olarak tanzim edilmiştir.

Bu saraydaki her şeyin her bir canlıya hizmet etmeleriyle, her şeyden bir şey ve bir şeyden her şey yapılmasının hadsiz misalleri sergilenir.

“Bir şey” ifadesini her bir element için düşünebileceğimiz gibi, o elementlerle dokunan her bir terkipli cisim için de düşünebiliriz. Yani, element seviyesinde düşündüğümüzde, bir tek element birbirinden farklı sayısız cisimlerde vazife yapmakta ve o tek şeyden her şey dokunmaktadır.

Öte yandan, yediğimiz bir gıda terkipli bir cisim olmakla birlikte, bir yönüyle de bir tek şeydir; mesela bir meyvedir. O meyveyi yediğimizde ondan her şey yapılmaktadır. Kanımız da etimiz de kemiğimiz de saçımız ve derimiz de o tek şeyden dokunduğundan o bir şeyden her şey yapılmış oluyor.

Üstad Hazretleri bu iki tip mucize icraatı iki ayrı misal ile dikkatlere sunmuştur:

“Mesela, görsen, harika-pîşe bir zat, bir dirhem pamuktan yüz top çuha ve ipek veya patiska gibi mütenevvi sair kumaşları o tek dirhem pamuktan nescetmekle beraber, helva, baklava gibi çok taamları dahi ondan yapıyor.”

“Sonra görsen ki, o zat, demiri ve taşı, balı ve yağı, suyu ve toprağı avucuna alır, bir güzel altın yapar;…”(3)

Bu cümlelerden birincisi bir şeyden her şey yapmaya, ikincisi ise her şeyden bir şey yapmaya birer misaldirler.

Ve ilahi kudretin bu iki tip mucizeleri sayılamayacak kadar çoktur.

“Kanun-u emriye-i mu'ciznümâ”:

Âlemler hakkında yapılan “dünya-âhiret; gayb-şehadet; mülk-melekût” gibi ikili tasniflerden biri de “âlem-i halk, âlem-i emir” şeklindedir. Varlıkların kendileri halk âleminden, onları tedbir ve idare eden kanunlar ise emir âlemindendir. Üstad Hazretleri ruhun bir kanun-u emri olduğunu ifade eder ve bu kanunun yer çekimi, bahar, cazibe gibi kanunlardan farkını da “zişuur, zihayat, vücud-u haricî giymiş bir kanun-u emrî” olarak açıklar.

Hayat, ruhun temel sıfatıdır ve bu cümlede ruh yerinde kullanılmıştır. Buna göre, hayat da emir âleminin mucize bir kanunudur.

Hayat, bütün kâinatla yakından alâkadardır ve hayatı idare etmek ancak kâinatın sahibine mahsustur.

Dipnotlar:

1) bk. Sözler, Otuz Birinci Söz, Üçüncü Esas.

2) bk. Mesnevi-i Nuriye, Habbe.

3) bk. Sözler, Yirmi İkinci Söz, İkinci Makam.

Selam ve dua ile...
Sorularla Risale Editörü