"Fakat Kur’ân-ı Kerim, usul ittihaz ettiği îcaz ve ihtisara binaen, temsilâtın âkıbetini, yani temsilâta terettüp eden dalâlet ve hidayeti, ille-i gaiye menzilesinde göstermiştir." İzah eder misiniz?

Değerli Kardeşimiz;

Kur’an anlaşılması zor olan soyut ve ince meseleleri akla yaklaştırmak için temsil metodunu kullanıyor. Bu sebeple Kur’an da bir çok temsiller zikrediliyor. Lakin kalbinde hastalık olan kafirler bu temsil getirmeyi bir eksiklik bir noksanlık olarak gördükleri için temsilden istifade edemiyor ve inkara sapıyorlar.

Oysa temsil getirme Allah’ın insanların seviyesine inerek onlara yüksek ve yüce konuları ders vermek anlamına geliyor. Temsil getirmede ki asıl gaye hidayet iken kalbi marazlı olanlar bu durumu dalalete yani küfre dönüştürüyorlar.

“Fakat Kur’ân-ı Kerim, usul ittihaz ettiği îcaz ve ihtisara binaen, temsilâtın âkıbetini, yani temsilâta terettüp eden dalâlet ve hidayeti, ille-i gaiye menzilesinde göstermiştir. Evet dalâlet ve hidayet, temsilata illet olamaz. Eğer illet olsa, cebir olur. Ancak, temsilâtın sebep ve ille-i gaiyesi, cumhur-u avamı ikâz ve irşaddır. Sanki onlar, 'Ne için böyle oldu? Ne için i’caz bedîhi olmadı? Ne için Allah’ın kelâmı olduğu zaruri olmadı? Ne için bu temsilât yüzünden vehimlere meydan verildi?” diye bir çok sualleri ortaya çıkardılar.”(1)

Kur’an temsil getirmeyi insanları iman ya da küfre zorlamak için değil, irşat ve ikaz için yapıyor; bu da imtihan formatına uygun bir tavırdır. Şayet temsil getirme dalâlet ve hidayete illet (gerekçe ve asıl neden) olsa o zaman insanların bir kısmı imana bir kısmı küfre girmeye mecbur olurlardı. Oysa temsil getirmenin sebep ve ille-i gaiyesi, insanları ikaz ve irşaddır.

Şayet Kur’an herkesi imana zorlayacak açık mucizevi bir beyanda bulunsa idi, dünyanın imtihan olma sırrı bozulur, elmas ruhlu insanlarla kömür ruhlu insanların ayrışması söz konusu olmazdı. Bu yüzden Kur’an insanların alışık olduğu beyan tarzı içinde konuştu ve edebi mucizeleri de üstü kapalı bir şekilde gösterdi ki iman edeceklerle etmeyecekler belli olsun.

(1) bk. İşârâtü'l-İ'caz, Bakara Suresi, 26 ve 27. Ayetlerin Tefsiri.

Selam ve dua ile...
Sorularla Risale Editörü