"Halbuki, o zâtın izzetine ve gayretine dokunacak ve şe’n-i merhameti hiç kabul etmeyecek muameleler, o büyüklerden sudur ediyor; burada cezaya çarpmıyor." Nasıl anlamalıyız? Buna göre helak olan, ceza gören kavimler bu kaidenin dışında mı kalıyor?
Değerli Kardeşimiz;
Şe’n: Kelime olarak şan, tavır, durum, hal ve keyfiyet demektir. Felsefede ise; bir şeyin hususiyetinin fiilî tezâhürü, neticesi ve eseri demektir.
Merhametin şe’ni, yani şanı ve keyfiyeti; insanların ölüm ile ebedî olarak yok olmalarına müsaade etmez. Öyle ise; ebedî yaşanacak bir diyarın, yani âhiret yurdunun kurulması şefkat ve merhametin muktezası ve şe’nidir, denilir.
Zâlim bu dünyada mazlumu eziyor, mazlum ise intikamını almadan ikisi de ölüp gidiyorlar; bu hâle Allah’ın merhamet ve şefkatinin şe’ni, yani şanı ve tavrı müsaade etmez. Elbette zâlimi mahkûm etmek ve mazlûma hakkını vermek, O’nun sonsuz adaletinin ve merhametinin şe’ni ve muktezasıdır.
“O büyükler” ifadesi, halife-i arz olan insanın meleklerden ve diğer canlılardan üstün olduğunu ifade etmek için kullanılmıştır. Burada esas olarak, “Bir ağacın amelini meyvesinde ve çekirdeğinde yazan bir hikmet, elbette bu büyük mahlûkun amellerini de muhafaza edecektir.” mesajı verilmektedir.
İnsanların isyanlarına bu dünyada ceza verilmemesi, imtihan edilmelerinin bir icabıdır. Ölümle imtihan müddeti dolacak ve kabirde ilk sorgu, mahşerde ve mizanda büyük muhasebe görülecek ve herkes layık olduğu âkibete uğrayacaktır.
Bazı âsi ve zâlim kavimler, peygamberlere zulmettikleri veya sefahette çok aşırı gittikleri için, bu dünyada kahrın tokatlarına maruz kalmışlarsa da temel kâide “cezaların kabre ve ahirete te’cil” edilmesidir. Malum olduğu gibi, her külli hakikatin istisnaları elbette vardır. Dünyadaki bu cezalar, diğer insanların ibret almaları için İlâhî birer ikaz mahiyetindedirler.
“… Bazen dünyada dahi ceza verir. Kurûn-u sâlifede cereyan eden âsi ve mütemerrid kavimlere gelen azablar gösteriyor ki: İnsan başı boş değil, bir celal ve gayret sillesine her vakit maruzdur.”(1)
(1) bk. Sözler, Onuncu Söz, İkinci Hakikat.
Selam ve dua ile...
Sorularla Risale Editörü
