"Herbir vücud-u fâniyi çok bâki vücutlara çekirdek yapar, makasıd-ı Rabbâniyesine medar eder, şuûnât-ı Sübhâniyesine mazhar kılar, kalem-i kaderine mürekkep ittihaz eder ve kudretin dokumasına bir mekik yapar." İzah eder misiniz?

Değerli Kardeşimiz;

"Aynen öyle de, وَ ِللهِ الْمَثَلُ اْلاَعْلٰى Hâlık-ı Hakîm ve Rahîm ve Vedûd, mukteza-yı rahmet ve hikmet ve vedûdiyet olarak kâinat fabrikasına hareket veriyor. Herbir vücud-u fâniyi çok bâki vücutlara çekirdek yapar, makasıd-ı Rabbâniyesine medar eder, şuûnât-ı Sübhâniyesine mazhar kılar, kalem-i kaderine mürekkep ittihaz eder ve kudretin dokumasına bir mekik yapar."

"Ve daha bilmediğimiz pek çok inâyât-ı galiye ve makasıd-ı âliye için, kendi faaliyet-i kudretiyle kâinatı faaliyete getirir. Zerrâtı cevelâna, mevcudatı seyerâna, hayvânâtı seyelâna, seyyârâtı deverâna getirir, kâinatı konuşturur, âyâtını ona sessiz söylettirir ve ona yazdırır."

"Ve mahlûkat-ı arziyeyi, rububiyeti noktasında, havayı emir ve iradesine bir nevi arş, ve nur unsurunu ilim ve hikmetine diğer bir arş, ve suyu ihsan ve rahmetine başka bir arş, ve toprağı hıfz ve ihyâsına bir çeşit arş yapmış; o arşlardan üçünü mahlûkat-ı arziye üstünde gezdiriyor."(1)

Kâinattaki faaliyet ve hareketlerin temelinde, Allah’ın isim ve şuunatını görmek ve görtermek istemesi bulunuyor. Yani Allah isim ve şuunatının tecellilerini hem kendisi görmek istiyor hem de başkalarına göstermek için kâinatı sürekli değiştirip sürekli bir faaliyet ve hareket ile çalkalıyor.

Her bir ismin arkasında bir şuunat bulunuyor. Mesela Vedud bir isimdir ve arkasında muhabbet şuunatı hükmediyor şöyle ki:

"Vedud ismine mazhar olan muhakkıkin-i evliya: 'Bütün kâinatın mâyesi, muhabbettir. Bütün mevcudatın harekâtı muhabbetledir. Bütün mevcudattaki incizab ve cezbe ve câzibe kanunları, muhabbettendir.' demişler."(2)

Allah Vedud ve Rezzak ismi muktezası ihsanda bulunmak istiyor. Mesela elma ihsan etmek için ağacı ve onun beslenmesi için toprağı ve mineralleri yaratıyor. Toprağın su ihtiyacını karşılamak için bulutlar yağmuru gönderiyor. Elmanın kızarabilmesi için güneşi ve güneş sistemini hareket ettiriyor. Baharın gelmesi için dünyayı güneş etrafında döndürüyor. Uzayıp giden bir faaliyet ve hareket silsilesi neticesinde elma icad ediliyor. Elmanın icad edilmesinin temelinde ise, başta ifade ettiğimiz gibi Vedud ve Rezzak ismi hükmediyor. Vedud ve Rezzak isminin arkasında da İlahî bir şuunat hükmediyor. Yani ihsan etme işinden Allah Zât-ı Ulûhiyetine münasip bir mukaddes lezzet alıyor ve münezzeh bir memnuniyet duyuyor.

Diğer bir husus, her bir isim ve her bir şuunat kendi mâna ve hükmünü mümtaz bir şekilde gösterdiği sahaya arş deniliyor. Mesela, hava unsuru bir arştır; orada Allah’ın irade ve emir sıfatları hususî ve mümtaz bir şekilde tezahür ediyor. Her isim ve sıfatın bu tarz arşı bulunmaktadır.

Zaten asıl maksad ve gaye, Allah’ın kendi sonsuz cemal ve kemalini görmek ve göstermek istemesidir.

Dipnotlar:

(1) bk. Mektubat, Yirmi Dördüncü Mektup, İkinci Makam.

(2) bk. Sözler, Otuz İkinci Söz, İkinci Mevkıf.

Selam ve dua ile...
Sorularla Risale Editörü