"Husumet derdiyle mültehap bulunan o vücuda, iltihâbı tezyid eden Hamidîlik icrâ etmek ve ilâ âhirihi, acaba tedâvi mi, yoksa tesmîm midir, melekü’l-mevte yardım etmek midir?" İzah eder misiniz? Sultan Abdulhamid Han politikaları nasıl “tesmim” oluyor?
Değerli Kardeşimiz;
"Evet, مُوتُوا قَبْلَ اَنْ تَمُوتُوا sırrına, şunun sâye-i muzlimânesinde mazhar oldunuz. İşte her köye böyle ilâç göndermek, hatta dâü’l-cû ile karın ağrısına müptelâ olan emsâlinize hazım ilâcı hükmünde olan iâne toplamak yahut eşkiyâlık ve husumet derdiyle mültehap bulunan o vücuda, iltihâbı tezyid eden Hamidîlik icrâ etmek ve ilâ âhirihi, acaba tedâvi mi, yoksa tesmîm midir, melekü’l-mevte yardım etmek midir?" (1)
Açlık ile pençeleşen bir adama tokluğa iyi gelen ya da hazmı kolaylaştırıcı bir ilaç vermek adamı daha da perişan eder. Aç adama en güzel ve en münasip ilaç iane yani yiyecek yardımında bulunmaktır. Tedaviler hastalığa uygun olmalıdır.
"Yahut eşkiyâlık ve husumet derdiyle mültehap bulunan o vücuda, iltihâbı tezyid eden Hamidîlik icrâ etmek..."
Hamidîlik: Sultan Abdulhamid’in Doğu’da meydana gelebilecek ayaklanmaları bastırmak ve asayişi sağlamak için kurduğu Hamidiye Alayları tarzındaki hareketin adıdır.
Eğitim ve sevgi ile tedavi edilecek husumet ve eşkıyalığa karşı güç kullanmak husumet ve eşkıyalığı daha da körükler. Askeri tedbirler en son düşünülmesi gereken tedbirlerdir. Cahilliğin, düşmanlığın başıbozukluğun hüküm sürdüğü bir yerde en önemli tedbir ve en etkili tedavi güç kullanmak değil eğitim, şefkat ve sevgi dilini kullanmaktır. Güç kullanmak burada tesmim yani zehir olarak tasvir ediliyor.
Hamidilik, sistem olarak aslında çok güzel ve faydalı bir sistem olmakla beraber, ayaklanmaları, serkeşliği ve başıbozluğu bastırmak esaslı çalışması gerekirken, milletin üstünde bir demoklasin kılıncı gibi durmaya ve millete eziyet çektiren bir sistemsizliğe dönüşmüştü. Üstadımızın Tarihçe-i Hayatında geçen ve zulmü ile meşhur olan "Kel Mustafa Paşa" gibi insanların yönettiği ve bölge halkına âdeta kan kusturan bir yapıya dönüşmüş bu sistemi burada tenkit ediyor. Abdulhamid Han'ın verdiği karar ve bulduğu yol güzel olmakla birlikte, bazı kindar ve garezkar insanların ve paşaların yüzünden ilaç iken zehire dönüşmüştür.
(1) bk. Münazarat.
Selam ve dua ile...
Sorularla Risale Editörü
