"Hz. Ali, adalet-i mahzayı esas edip, Şeyheyn zamanındaki gibi..." Siyer-i Nebi'de "adalet-i izafiye"nin örnekleri var mıdır?
Değerli Kardeşimiz;
Peygamber Efendimiz (asm)'in hayatı vahiy üzerine gittiği ya da vahiy kontrolünde olduğu için, mutlak ve tam adalet anlamına gelen "adalet-i mahz" üzerine gitmiştir.
Yani Peygamber Efendimiz (asm)'in hayatında zerre kadar da olsa bir haksızlık bir adaletsizlik söz konusu olmadığı gibi, adaletin özel bir şarta bağlı olan "izafiye" kısmı da yoktur. Dolayısı ile Peygamber Efendimiz (asm)'in hayatı tamamı ile adalet-i mahza üzerinedir.
Bu soruya cevap, Üstadımızın şu ifadelerinde zımnen ifade edilmektedir:
“Cemel Vak’ası denilen Hz. Ali ile Hz. Talha ve Hz. Zübeyr ve Aişe-i Sıddıka (radiyallahu teala aleyhim ecmain) arasında olan muharebe, adalet-i mahza ile adalet-i izafiyenin mücadelesidir. Şöyle ki:"
"Hz. Ali, adalet-i mahzayı esas edip, Şeyheyn zamanındaki gibi o esas üzerine gitmek için içtihat etmiş; muarızları ise, Şeyheyn zamanındaki safvet-i İslamiye adalet-i mahzaya müsait idi; fakat mürur-u zamanla İslamiyetleri zayıf muhtelif akvam hayat-ı içtimaiye-i İslamiyeye girdikleri için, adalet-i mahzanın tatbikatı çok müşkül olduğundan, 'ehvenüşşerri ihtiyar' denilen adalet-i nisbiye esası üzerine içtihat ettiler. Münakaşa-i içtihadiye siyasete girdiği için muhabereyi intaç etmiştir."
"… Her ne kadar Hz. Ali’nin içtihadı musip ve mukabilinindekilerin hata ise de yine azaba müstehak değiller.”(1)
Üstadımızın bu cevabına göre, değil Hazreti Peygamber (asm)'in dönemi, ilk iki halifenin döneminde bile adalet-i mahza esas alınıp uygulanmış, izafeye hiç düşünülmemiştir. Hatta Hazreti Osman ve Ali dönemleri de buna dahildir. Yani dört halifenin bile uygulamadığı bir adalet anlayışını Peygamber Efendimiz (asm)'in uygulaması pek mümkün değildir.
Hatta “Her ne kadar Hz. Ali’nin içtihadı musip ve mukabilinindekilerin hata ise de yine azaba müstehak değiller.” cümlesinden, adalet-i izafiyenin öyle masum bir yönünün olmadığı, zımnen ifade edilmiş oluyor. Çünkü adalet-i izafiyenin azaba sebep olabilecek riskleri var. Sahabe mazideki hizmetlerinin hatırına mağfirete müstahak olabilirler ama normal bir idarecinin bundan necat bulması biraz şüpheli.
(1) bk. Mektubat, On Beşinci Mektup, İkinci Makam.
Selam ve dua ile...
Sorularla Risale Editörü
Yorumlar