"İkincisi: Beşerin havâssü’l-hams-ı zâhire ve bâtınadan başka, âlem-i gayba karşı açılan pek çok pencereleri var. Gayr-ı meş’ur pek çok hisleri var... Sâika vardır... Şâika var. O şevk ve sevk yalan söylemez. Yanlış gidemez." İzah?

Değerli Kardeşimiz;

“İkincisi: Beşerin havassü’l-hams-u zâhire ve bâtınadan başka, âlem-i gayba karşı açılan pek çok pencereleri var. Gayr-ı meş’ur pek çok hisleri var. Hiss-i sâmia, bâsıra, zâika olduğu gibi, bir hiss-i sâdise-i sadıka olan sâika vardır. Hem bir hiss-i sâbia-i bârika olan şâika var. O şevk ve sevk yalan söylemez. Yanlış gidemez.”(1)

İnsanın görme, işitme, koklama, tat alma ve dokunma duygularının tümüne zahirî hisler deniliyor. Bunlara ilave olarak insanda beş tane de batınî his var. Bunlar, kuvve-i akliye, kuvve-i hayaliye, kuvve-i şeheviye, kuvve-i gadabiye, hiss-i müşterek olarak belirtiliyor. Bu beşinci his, diğerlerinin ortak faaliyetini sağlıyor. Bazen, kuvve-i vehmiye de bu beş hisse dâhil ediliyor. Bu durumda hiss-i müşterek hariç kalmış oluyor.

Üstat Hazretleri insandaki bu beş batinî hisden başka altıncı bir his olarak “sâika” ve yedinci his olarak da “şâika” hislerinin de bulunduğunu haber veriyor ve “O şevk ve sevk yalan söylemez” buyuruyor. İnsan, vicdanının sesini iyi dinlediği ve aklını doğru kullandığı takdirde bu sevk ve şevk hisleri de insanı Rabbine ulaştıran birer rehber olurlar.

Saika: Şuuru olmaksızın bir şeye sevk olunmaktır. Buna sevk-i İlahi de denir. İnkârcı filozoflar buna sevk-i tabii veya içgüdü adını veriyorlar. Mesela, Üstadımız arının mükemmel ve hikmetli vazifeleri görmesini sevk-i İlahi manasında saika duygusu ile izah ediyor. Yani Allah arıya ne yapacağını saika duygusu ile talim ediyor ve onu sevk ediyor. Yoksa aklı ve şuuru olamayan arının o hikmetli ve mükemmel vazifeleri kendi başına görmesi ya da kör ve sağır tabiatın sevki ile yapması imkânsızdır.

Şaika: Canlılardaki şevk duygusudur. Allah onların yapacağı vazifeleri şaika duygusu ile takviye ve teyit ediyor. Tabi bu saika ve şaika duyguları her canlıda aynı derece görünmez. İnsanlarda daha cami ve daha mükemmeldir.

Arı saika ve şaika duyguları sayesinde gider çiçeği bulur onunla dostluk kurar, ona bir şeyler verir ve ondan bir şeyler alır.

Sevk ve şevk hisleri bütün hayvanlar âleminde çok açık görülebiliyor: Bir kuş yuvasından çıkıp uçmaya başladığında akıl ve irade ile değil, bir sevk ve şevk ile bir taraflara doğru uçmaya başlar. Akşam olduğunda tok olarak yine bir sevk ve şevk ile yuvasına döner.

“Eğer siz layıkıyla tevekkül etmiş olsaydınız, Allah sizi kuşları rızıklandırdığı gibi rızıklandırırdı. Onlar sabahleyin yuvalarından aç çıkarlar, akşam döndüklerinde karınları toktur.”(2)

Dipnotlar:

(1) bk. Mesnevi-i Nuriye, Nokta.
(2) bk. Tirmizi, Zühd, 33; İbn Mace, Zühd, 14; İbn Hanbel,1/332.

Selam ve dua ile...
Sorularla Risale Editörü