İşaratü'l-İ´caz'ın sonlarında, neden bazı ayetlerde ben, bazı ayetlerde ise biz ifadesinin kullanıldığını izah ediyor. Bu bölümdeki cümleyi açıklar mısınız? "Allah bazı icraatlarını vasıtalarla yaptırıyor." ifadesi şirk işmam eden bir ifade olmaz olur mu?

Değerli Kardeşimiz;

ى Burada ى mütekellim-i vahde ile, وَاِذْ قُلْنَا da mütekellim-i maalgayr zamirinin zikirlerinden şöyle bir işaret çıkıyor ki: Cenâb-ı Hakk'ın halk ve icad fiilinde vasıtanın bulunmadığına, kelâm ve hitabında vasıtaların bulunduğuna işarettir. Bu nükteye delâlet eden başka âyetler de vardır. Ezcümle, اِنَّاۤ اَنْزَلْنَا اِلَيْكَ الْكِتَابَ بِالْحَقِّ لِتَحْكُمَ بَيْنَ النَّاسِ بِمَا اَرٰيكَ اللّٰهُ âyet-i kerimesinde azamete delâlet eden نَا zamîr-i cem’î, vahiyde vasıtanın bulunduğuna işaret olduğu gibi, بِمَاۤ اَرٰيكَ اللّٰهُ de müfred hükmünde olan Lâfza-i Celâl, mânâları ilham etmekte vasıtanın bulunmadığına işarettir."(1)

Kelâm ve hitabında vasıtaların bulunması, bizim anladığımız manada bir icat ve yaratma değil, sadece izzet ve azametini ilan etmek noktasından bir vesile ve araçtırlar.

Mesela, Cebrail (as)’ın vahye aracı olması vahiy fiilinin şeriki olduğu anlamına gelmiyor. Buradaki aracılık haşmet ve azamete vesile olmaktır. Nasıl padişah haşmet ve azametini göstermek amacı ile bir memur ve vezir araya koyuyor ise, tabirde hata olmasın, Allah da azamet ve haşmetini ilan etmek gayesi ile vahyi melekler aracılığı ile gönderiyor. Tabi bu aracılık hakiki bir aracılık değil, sembolik bir aracılıktır.

Cebrail (as)’in hareket etmesini ve nefes almasını icat edip yaratan da Allah’tır. Allah kudretini şu kainattan çektiği an her şey helak olup yok olur. Ortada ne kanun ne sebep ne de başka bir şey kalır, her şey mahva gider.

Zerreden yıldızlara kadar her şey Allah’ın kudreti ile ayakta durur, vazifesini onunla ifa eder. Onun kudreti olmadan hiçbir şey hareket edemez. Bu cihetten bakılırsa, her şeyin yaratanı ve icat edeni Allah’tır. "Biz" ifadesi sembolik de olsa mahlukatın vesile olmasına işaret ederken, "ben" ifadesi her şeyin yaratıcısının Allah olduğuna bakıyor.

(1) bk. İşârâtü'l-İ'câz, Bakara Suresi 30. Ayet Tefsiri

Ek bilgi için tıklayınız:

- Allah neden "biz" ifadesini kullanıyor?

Selam ve dua ile...
Sorularla Risale Editörü