"Kur’ân’da bin Kur’ânlar var ki, şahs-ı küllî olmuş." Bu ifadeyi nasıl anlamalıyız?

Değerli Kardeşimiz;

Cüz ile küll, cüz’i ile külli arasındaki münasebet meseleye ışık tutar. Küll, bir şeyin bütününe denir. Cüz ise, o bütünün her bir parçasına denir.

Mesela, beden bir küldür. Bedendeki el, ayak gibi organlar ise birer cüzdür. El için, beden diyemediğimiz gibi, bedene de el diyemeyiz. Böyle olunca, cüz ile küll arasındaki münasebet kısıtlı ve dar kalır. Zira, sadece parça, bütün ilişkisi vardır.

Ama cüzi ile külli arasındaki ilişki dar ve sınırlı değildir, daha kapsamlı ve şamildir.

Külli: Bir şeyin aslını ve esasını muhafaza ederek, azamet ve büyüklük kazanması demektir. Cüzi ise, aynı mana ve esasın boyut olarak küçük bir model halini almasına denir.

Külli ile cüzi arasında sadece azamet farkı vardır. Biri, azim ve azametli, diğeri onu misali musağğarı, yani küçük bir modelidir.

Mesela, insan ile insanlık gibi. İnsan, insanlığa nispeten küçük bir ferttir. Ama insanlıkta olan bütün esas ve keyfiyetler insanda da vardır. İnsanlık için ne gerekiyorsa, insan için de o gereklidir. Milyarlarca insana ne gerekli ise, tek bir insana da aynı şeyler gereklidir. İnsan, insanlığın küçültülmüş bir modelidir. Bir tek insana bakarak, insanlığın bütün hâl ve keyfiyetlerini tespit etmek mümkündür. Ama, bir ele bakarak, bedenin bütünü hakkında bilgi edinmek imkansızdır. İnsan, bir ayna gibi, ona bakıldığında, bütün insanlığı orada görebilmek mümkündür...

İşte, Kur’an'ın umumu, külliyeti ifade eder. Onun bir ayeti de cüziyeti ifade eder.

Bir ayetle, Kur'an'ın umumu arasında, sadece azamet ve büyüklük farkı vardır. Bir ayet de bütün Kur’an'ın anasırı ve esası vardır. Ayeti büyütsen, Kur’an olur; Kur’anı küçültsen, bir ayet olur. Aralarında, cüz, küll ilişkisi değil; cüzi, külli ilişkisi vardır.

Kur’an, insanlık ise; ayet, insan gibidir. O zaman, her bir ayet, cüzi olma münasebeti ile küçük bir Kur’an olduğu için, Kur’an içinde, ayetler adedince Kur’anlar var olduğu anlaşılıyor. Ehil olanların, kısa bir ayetten ciltlerle kitap yazmaları buna delildir.

Selam ve dua ile...
Sorularla Risale Editörü