Kur'an'ı açtığımızda karşımıza ilk olarak Besmelenin çıkmasının hikmeti ne olabilir? Risalelerde bilgi var mı bu konuda?
Değerli Kardeşimiz;
Besmele, Allah’ın adı ile hareket etmek manasına geldiği için, mümin her işine Allah’ın adı ile başlamalıdır. Bu manayı insana ders ve terbiye vermek için Allah kelamına bu mübarek ayeti ile başlıyor. Yani Kur’an ve surelerin "besmele" ile başlaması, insana manen diyor ki "her işinizde ve amelinizde benim adımla benim namımla başlayın ve benim rızam dairesinde hareket edin ki bende sizi kul olarak kabul edeyim" diyor.
İkinci olarak "besmele"nin ilk lafzı Lafza-i Celal olan Allah lafzıdır ki bu lafız Allah’ın Zat-ı Akdesini ve onun delalet ile işaret ettiği bütün isim ve sıfatları içinde barındırıyor. Üstad Hazretleri bu husus şu şekilde işaret ediyor:
( بِسْمِ اللّٰهِ ) : Bu kelâm, güneş gibidir. Yani, güneş başkalarını gösterdiği gibi, kendini de gösterir, başka bir güneşe ihtiyaç bırakmaz. بِسْمِ اللّٰهِ başkalarına yaptığı vazifeyi, kendisine de yapıyor; ikinci bir بِسْمِ اللّٰهِ daha lâzım değildir."(...)
“Allah” Lâfza-i celâli, bütün sıfât-ı kemâliyeyi tazammun eden bir sadeftir. Çünkü Lâfza-i Celâl, Zât-ı Akdese delâlet eder; Zât-ı Akdes de, bütün sıfât-ı kemaliyeyi istilzam eder. Öyleyse, o lâfza-i mukaddese, delâlet-i iltizamiye ile, bütün sıfât-ı kemâliyeye delâlet eder."
İhtar: Başka ism-i haslarda bu delâlet yoktur. Çünkü, başka zatlarda sıfât-ı kemâliyeyi istilzam etmek yoktur."(1)
Besleme Allah, Rahman ve Rahim isimlerinden mürekkep külli ve mübarek bir kelimedir.
Allah lafzı kıymetli bir mücevher kutusu gibi bütün isim ve sıfatları dairesine ve içine alır ve her bir isim ve sıfata da işareti haizdir, yani o isim ve sıfatlara tek tek mana olarak işaret eder. Bu kapsamlı ihata ve kuşatıcılık manası Allah’ın diğer has ve özel isimlerinde yoktur. O has ve özel isimler sadece kendi manasına işaret ve delalet ederler başka isimlere ve sıfatlara işaret etmezler.
Allah lafzının diğer özel isimlerden farkı ise, Allah lafza-i celalli Zat-ı Akdesin bir unvan ve ismidir. Yani Allah’ın Zatına ait bir isim ve sıfattır. Bütün mükemmel isim ve sıfatların kaynağı ve membaı Allah’ın Zat-ı Akdesi olmasından dolayı Allah’ın zatını temsil eden Allah lafzı, dolaylı olarak bütün mükemmel isim ve sıfatlara da işaret ve delalet ediyor.
Mesela, Rahman Allah’ın özel bir ismidir, ama sadece müsemmasına yani kendi manasına işaret eder, sair isim ve sıfatlara ihata ve işareti yoktur. Bu noktadan Rahman Allah lafzı gibi kuşatıcı ve ihatalı bir isim değildir.
Eski tabir ile "Rahman; ism-i has tecell-i ammdır, Rahim ise ism-i amm tecell-i hasdır."
Yani Rahman isim olarak Allah’ın özel bir ismidir, bu yüzden başkalara müstakilen verilmesi caiz değildir; ama tecelli noktasından bütün mahlukatı içine alır. Mümin kafir, zalim mazlum, müttaki fasık, canlı cansız ayırımı yapmaksızın bütün mahlukata şefkati ile tecelli eder, ahiret hayatından çok dünya hayatına bakar. Yani Rahman ismi dünya hayatında galiben tecelli eder. Rahman isminin büyük nimetlere bakması ayırım yapmaksızın her şey üstünde tecelli etmesinden dolayıdır.
Rahim ismi ise umumi bir isimdir isim olarak herkese verilebilir, ama tecelli noktasından hususidir, dünya hayatından çok ahiret hayatına bakar. Bu yüzden kafirler, zalim ve dinsizler dehşetli mahşer meydanında Rahim ismine mazhar olamayacakları için azap devamlı ve şiddetli olacaktır.
Rahim ismi dünya ve ahirette ekseri mümin ve müttakilere tecelli eder. Fakat dersine çalışan talebe ile çalışmayan talebe arasında Rahim ismi sadece çalışan talebe için tecelli eder, ona hususi ikram yapar bu manada alırsak kafirler de tecelli kapsamına girerler. Yani Rahim hem dünya hem de ahirette hususi tecelli ediyor. Dünya da fıtratın kanunlarına uyanlara ahirette ise imana tabi olanlara bakıp tecelli edecek. Lakin Rahman ismi dünyada ayırım yamaksızın her şey üstünde tecelli ediyor.
İşte besmeledeki Allah lafzı bir cihetle bütün Kur’an’nın bir özü ve çekirdeği gibidir; Kur’an ise bu özün ve çekirdeğin açılımı ve şerhi mesabesindedir. Dolayısı ile besmele küçük bir Kur’an'dır sonra Allah tarafından bast ile açılmıştır. Besmelenin her şeye takdim edilmesinde ism-i azam olan Allah lafzının payı yüzde yüzdür denilebilir.
(1) bk. İşârâtü'l-İ'câz, Fâtiha Sûresi Tefsiri
Selam ve dua ile...
Sorularla Risale Editörü
Yorumlar
Allah razı olsun