"Küre-i arz simasında, nebatat ve hayvanatın tedbir ve terbiye ve idaresindeki teşabüh, tenasüp, intizam, insicam, lütuf ve merhametten tezahür eden sikke-i kübra-yı Rahmaniyettir ki, Bismillahirrahman ona bakıyor." İzah eder misiniz?

Değerli Kardeşimiz;

Yeryüzündeki bütün bitkilerin ve hayvanların tedbir ve terbiyesinde benzerlik, mükemmel bir uyum, bir intizam, bir insicam, bir lütuf ve merhamet görünüyor.

"Teşabüh" benzerlik demektir. Bir karıncayı kim tedbir ve terbiye ediyorsa, yani onun gözünü, midesini, ayaklarını kim takıyor, rızkını kim veriyorsa, aynı kuvvet ve merhamet arı, fil, aslan, koyun gibi diğer hayvanatı da tedbir ve terbiye ediyor. Bu hayvanların tümünün ikişer gözü vardır, bu gözler onların simalarında simetrik olarak yer almıştır. İşe bu vaziyet bir teşabühtür.

Keza bütün canlıların ya nutfe ya yumurta veya çekirdeklerinde onların bütün plan ve programı manevi kader kalemiyle yazılmıştır. Bu hususta da bir teşabüh vardır. Çekirdeğin ağaç olarak, yumurtanın tavuk olarak, nutfenin insan olarak tekâmül ettirilip dünya yüzüne çıkarılmalarında da bir teşabüh vardır. Örnekler artırılabilir.

Bu açıdan bakıldığında, bütün bitkilerin ve hayvanların idare ve iaşe edilmesinde bir benzerliğin olduğu görünür. İşte bütün bu tasarrufların ilahi rahmetle tayin ve tanzim edilmeleri Rahman ismine işaret eder.

Tenasüp, intizam, insicam, lütuf ve merhamet fiilleri de Cenab-ı Hakk’ın varlığına ve birliğine işaret eder. Kâinatın yüzünde görünen mükemmel uyum ve ahenk, mutlak ve mükemmel bir iradeye, sonsuz bir ilim ve kudrete işaret eder.

Selam ve dua ile...
Sorularla Risale Editörü