"Lâiklik bir taraftan din ile siyasetin birbirinden ayrılması, diğer taraftan ise vicdan hürriyeti manasına gelir." cümlesini izah eder misiniz, laikliğe bakış açımız nasıl olmalı?

Değerli Kardeşimiz;

Laikliğin ortak ve genel bir tarifinde insanlık ittifak edemediği için, laikliğin en genel tanımı ve tarifi "din ve vicdan hürriyeti" şeklinde tespit ve tayin edilebilir.

Ama maalesef Türkiyede din ve vicdan özgürlüğü kemali ile uygulanmıyor. Laiklik daha çok mason ve dinsizlerin istibdat ve inkarlarına bir perde olarak tatbik ediliyor. Bu cihet ile laikliğe taraf olmak dinsizlere taraf olmak demektir.

Üstad Hazretleri laiklik hakkında ya da Türkiyede nasıl anlaşılıp tatbik edildiği hususunda şunları söylüyor:

"Lâiklik İslâmiyet düşmanlığı mıdır? Lâiklik dinsizlik midir? Lâiklik, dinsizliği kendilerine bir din ittihaz edenlerin dine taarruz hürriyeti midir? Lâiklik, din hakikatlerini beyan edenlerin, imanî dersleri neşredenlerin ağızlarına kilit, ellerine kelepçe vuran bir istibdad-ı mutlak düsturu mudur?"

"Lâiklik, bir vicdan ve fikir hürriyeti olduğuna göre, dinsizler ve din düşmanları, İslâmiyet aleyhinde her çeşit hücumları, taarruzları yapar, anarşik fikirlerini o hürriyet-i vicdan ve fikir bahanesiyle neşreder de fakat bir İslâm âlimi o hürriyet-i fikir düsturuna istinaden bin yıldan beri İslâmiyetin serdarı olmuş bir millet içinde ve o milletin bin yıllık an'anesine, kanunlarına ittibâ ederek ve yine o milletin saâdeti uğrunda, ahlâk ve namusun muhafazası yolunda dinî bir ders beyan etmesi lâikliğe aykırıdır diye suçlu gösterilir, devletin nizamlarını dinî inançlara uydurmak istiyor diye mahkür gösterilir. Biz böyle bir gayr-ı mümkünün, mümkün olmasına ihtimal vermiyoruz. Adaletin buna müsaade etmeyeceğini şüphesiz biliyoruz."(1)

İslam’ın diğer inançlara ve kültürlere tanımış olduğu özgürlüğe ve hoşgörüye laiklik nazarı ile bakabiliriz. Bunun dışında dine mesafeli ve dini vicdana hapsedip İslam’ı kamusal alandan tecrit eden laiklik anlayışına İslam cevaz vermez. "Müslümanım" diyen birisi de bu doktrini kabul etmez ve edemez diye düşünüyoruz.

Evet, laik cumhuriyet din işlerini dünya işlerinden ayırır, ama dini reddetmez; dinsiz ve daha ötesinde din karşıtı olamaz. Tam tersine, yine Üstad'ın, “Ben hükümet-i cumhuriyeyi, ilcaat-ı zamana göre bir kısım kanun-u medenîyi kabul etmiş ve vatan ve millete zarar veren dinsizlik cereyanlarına meydan vermeyen bir hükümet-i İslâmiye biliyorum.” sözünde yaptığı tarife uygun şekilde hareket eder.

Laik cumhuriyet dine müdahale de edemez. Bu bağlamda, dini birtakım resmî kalıplar içine alıp “devletleştiremez.” Çünkü Üstad'ın ifadeleriyle;

“Hakaik-ı imaniye (iman hakikatleri) ve esasat-ı Kur’âniye (Kur’ân’ın esasları), resmî bir şekilde ve ücret mukabilinde dünya muamelâtı suretine sokulmaz...”(2)

Laik cumhuriyetin bir özelliği, vicdan hürriyetinin gereği olarak dinsize de dindara da sefahatçiye de takvacıya da karışmayıp ilişmemesidir. Herkes inanç ve hayat tercihini yapıp, ona göre hayatını düzenlerken özgür olmalıdır.

Risale-i Nur'dan laiklik ile ilgili bazı bölümleri aşağıya alıyoruz:

''Hükûmetin laik cumhuriyeti dîni dünyadan ayırmak demek olduğunu biliyoruz. Yoksa, hiçbir hatıra gelmeyen dîni reddetmek ve bütün bütün dinsiz olmak demek olduğunu, gayet ahmak bir dinsiz kabul eder. Evet, dünyada hiçbir millet dinsiz olarak yaşamaz."

"Eğer laik cumhuriyet soruyorsanız; ben biliyorum ki; laik, mânâsı bîtaraf kalmak; yani hürriyet-i vicdan düsturuyla dinsizlere ve sefahetçilere ilişmediği gibi, dindarlara ve takvacılara da ilişmez bir hükûmet telâkki ederim.''(3)

''Nasıl ki, hükûmet-i cumhuriye 'dini dünyadan tefrik edip bîtarafane kalmak' prensibini kabul etmiş; dinsizlere, dinsizlikleri için ilişmediği gibi, dindarlara da, dindarlıkları için ilişmemesi o prensibin icâbâtındandır.''(4)

''Nev-i beşerde, hususan bu asr-ı hürriyette ve bilhassa medeniyet dairesinde, hemen umumiyetle hükümfermâ hürriyet-i vicdan düsturunu kırmak ve istihfaf etmek ve dolayısıyla nev-î beşeri istihkar etmek ve itirazını hiçe saymak kadar cür’etinizle, hangi kuvvete dayanıyorsunuz? Hangi kuvvetiniz var ki, siz kendinize 'lâdinî' ismi vermekle ne dine, ne dinsizliğe ilişmemeyi ilân ettiğiniz halde, dinsizliği mutaassıbâne kendine bir din ittihaz etmek tarzında, dine ve ehl-i dine böyle tecavüz, elbette saklı kalmayacak, sizden sorulacak. Ne cevap vereceksiniz?''(5)

''Eğer, faraza, laik cumhuriyetin mahiyetini bilmeyen bir dinsiz dese: 'Senin Risâlelerin, kuvvetli bir dînî cereyan veriyor, ladînî cumhuriyetin prensiplerine muaraza ediyor.'"

"Elcevap: Hükûmetin laik cumhuriyeti dîni dünyadan ayırmak demek olduğunu biliyoruz. Yoksa, hiçbir hatıra gelmeyen dîni reddetmek ve bütün bütün dinsiz olmak demek olduğunu, gayet ahmak bir dinsiz kabul eder. Evet, dünyada hiçbir millet dinsiz olarak yaşamadığı gibi, Türk milleti misilli bütün asırlarda mümtaz olarak, bütün aktâr-ı cihanda ve nerede Türk varsa Müslümandır.''(6)

''Hem, bu mübarek vatanda bu fıtraten dindar millete hükmedenler, elbette dindarlığa taraftar olması ve teşvik etmesi, vazife-i hakimiyet cihetiyle lâzımdır. Hem madem, laik cumhuriyet, prensibiyle bîtarafane kalır ve o prensibiyle dinsizlere ilişmez; elbette dindarlara dahi bahaneler ile ilişmemek gerektir.''(7)

''Evet, evvelâ başta 'Dinde zorlama yoktur; doğruluk sapıklıktan, îman küfürden iyice ayrılmıştır.' (Bakara, 2/256) cümlesi, makam-ı cifrî ve ebcedî ile bin üç yüz elli (1350) tarihine parmak basar ve mânâ-yı işârî ile der:"

"Gerçi o tarihte, dini, dünyadan tefrik ile dinde ikrâha ve icbara ve mücahede-i diniyeye ve din için silâhla cihada muarız olan hürriyet-i vicdan, hükümetlerde bir kanun-u esasî, bir düstur-u siyasî oluyor ve hükümet, lâik cumhuriyete döner. Fakat ona mukabil mânevî bir cihad-ı dinî, iman-ı tahkikî kılıcıyla olacak. Çünkü, dindeki rüşd-ü irşad ve hak ve hakikati gözlere gösterecek derecede kuvvetli bürhanları izhar edip tebyin ve tebeyyün eden bir nur, Kur’ân’dan çıkacak diye haber verip bir lem’a-i i’caz gösterir.''(8)

Dipnotlar:

(1) bk. Emirdağ Lahikası-II, (89. Mektup)
(2) bk. Mektubat, On Altıncı Mektup.
(3) bk. Tarihçe-i Hayat, Eskişehir Hayatı.
(4) bk. age.
(5) bk. Mektûbat, Yirmi Dokuzuncu Mektup, Altıncı Risale ...
(6) bk. Tarihçe-i Hayat, Eskişehir Hayatı.
(7) bk. age.
(8) bk. Şuâlar, On Birinci Şua, On Birinci Meseleye Haşiye.

Selam ve dua ile...
Sorularla Risale Editörü