"Maârîzu'l-kelâm" ve "müstetbeâtü't-terâkib" kavramlarını izah eder misiniz?

Değerli Kardeşimiz;

"İlm-i belâgatte 'maârîzu'l-kelâm' ve 'müstetbeâtü't-terâkib' tabir edilen mânâ-yı maksuttan başka, işarî ve remzî mânâlarla Hulefâ-i erbaa ve beşinci halife olan Hazret-i Hasan'a (r.a.) işaret ediyor, gaybî umurdan birkaç cihette haber veriyor."(1)

Maârîzu'l-kelâm: Edebiyatta birden fazla manası olan bir kelimenin, en uzak manasını kastetmelerdir.

Müstetbeâtü't-terâkib: Edebiyatta söze, kelama tabi olan manalar demektir. Yani sözdeki telvihat ve telmihat ve söz söylerken arasında işaretle anlatmalar, bu söz sanatını ifade ederler.

"Kendilerine in'âmda bulunduğun kimselerin yolu." (Fâtiha, 1/7)

"İşte onlar, Allah'ın kendilerine pek büyük nimetler bağışladığı peygamberler, sıddıklar, şehidler ve salih kimselerle beraberdirler. Ne güzel arkadaştır onlar!" (Nisâ, 4/69)

Fatiha'da geçen in’am tabiri Nisa suresinde izah ediliyor. Ayrıca bu ayetlerin remzi ve işari manaları ve bu manaların makam-ı ebcet ve cifir ile başta dört halife ve sahabeye olan işaretleri bu sanatlara güzel bir örnektir.

(1) bk. Lem'alar, Yedinci Lem'a

Selam ve dua ile...
Sorularla Risale Editörü