"Mâdem bir san’atın ve eserin vücûdu, bedahetle o eseri işleyenin fiiline delâlet ve o fiilin vücûdu, fâilinin ve ünvanının ve eseri intac eden sıfatın ve isminin vücûdlarına delâlet eder..." İzah eder misiniz?
Değerli Kardeşimiz;
"Evet, işlenmiş bir eser fiilsiz olmadığı gibi, fiil dahi fâilsiz olamaz. Ve isimler müsemmâsız olması muhâl olduğu gibi, sıfatlar dahi mevsufsuz mümkün değildir. Madem bir san'atın ve eserin vücudu, bedahetle o eseri işleyenin fiiline delâlet ve o fiilin vücûdu, fâilinin ve ünvanının ve eseri intac eden sıfatın ve isminin vücutlarına delâlet eder. Elbette bir eserin kemâli ve cemâli dahi, fiilin kendine mahsus kemal ve cemâline, o da ismin kendine münasip, muvafık güzelliğine, o dahi zâtın ve hakikatın -fakat zâta ve hakikata lâyık ve muvafık- kemâline ve cemâline ilmelyakîn ile ve bedahetle delâlet eder."(1)
“Madrub, elbette dâribe delâlet eder.”
Darbedilen darbedene, yani dövülen dövene delalet eder. Ayrıca, Madrub; basılmış, damgalanmış demektir. Bir kâğıda bir mühür basılması halinde o basılan mühür dâribe yani mührü basana delalet eder. Burada da darbedilen şey darbedilmekle vasıflanmış oluyor ve iki şey kendini gösteriyor: Darbeden ve darb edilen. San’at eseri denildiğinde, bir şeyi san’at eseri olarak vasfetmiş oluruz, onun bir sanatkârı olmalıdır ki, bu vasıf yapılabilsin. Veled denildi mi valide akla gelir. Yani bir çocuğu falanın veledi diye vasıflandırdığımızda da yine iki şey kendini gösterir, doğan çocuk ve doğuran ana.
Ortada fiil varsa, elbette onun faili de vardır. Fail olmadan fiilin olması imkânsızdır. Yazmak fiili, onun failini yani kâtibini gösterir. Yazı kendi kendine olamaz. “Bir harf kâtipsiz olmaz.”
San'atlı bir eser, san'atkârı iktiza eder: San’at varsa, mutlaka bu san’atın san’atkârı da vardır. San’atkâr olmaksızın san’atın olması mümkün değildir.
Kâinattaki mükemmel nizam, hassas denge, harika güzellikler, her bir unsurun benzer noktalarının olması, aynı fıtrat kanunlarına tâbi olmaları gibi sayısız fiiller, hikmetli bir san’atkârı ve varlığı ezelî ve ebedî olan bir yaratıcıyı, kudreti sonsuz olan tek bir İlahı kat’î bir surette ilan ve ispat ediyor.
Aynı şekilde cansız ve basit maddelerden, sayısız varlıkların icatları da hikmetli bir San’atkârı akla gösterir. Bir damla sudan insan, yumurtadan civciv, çekirdekten ağaç yaratmak ancak sonsuz bir ilim, mutlak bir irade ve nihayetsiz bir kudretle mümkündür.
Yine kâinatın umumunda teşhir edilen harika eserlerin sürekli değiştirilip tazelenmesi ayrı bir mu’cize ve tevhide ayrı delildir. Zira bir terkibin mütemadiyen tazelenmesi ve değişmesi, o şeyin san’atkârının onun üstünde devamlı tasarrufta bulunduğuna işarettir. Cansız ve basit bir unsur olan topraktan, milyonlarca san’atlı, farikalı bitkileri ve hayvanatı yaratmak, başlı başına bir mucize olup tevhidin kat’î bir delilidir.
Ve umumunda görünen mahlûkiyet, hâlıkıyeti gösterir: Her şeyin mahlûk sıfatlarla vasıflanmış olması bizzarure, Halık’ı, yani yaratıcıyı iktiza eder. Ortada mahlûk varsa, onun Hâlıkının olması vacib ve zaruridir. Yani mahlûk Hâlık'sız, imkân Vacib'siz, kesret Vahdet'siz, fiil Fail'siz olamaz, mesajı veriliyor.
Ortada bir eser varsa, bu ancak bir fiil ile olur; fiil ise faili ister. Mesela bir resim, çizmek fiili ile olur. Ortada bir resim varsa, onu çizen bir faili gösterir. Bunun için ilim, irade, kudret, sem’, basar, kelam ve hayat gibi yedi sıfat iktiza eder. Yedi sıfat ise fiile ve esere konu olan istidadı icab ettirir.
Bir eser güzel ve mükemmel ise, fiil de güzel ve mükemmeldir. Fiil mükemmel ise, o fiili icra eden isimler de güzel ve mükemmeldir. İsimler güzel ve mükemmel ise, o isimlerin asıl faili olan yedi sıfat da güzel ve mükemmeldir. Sıfatlar güzel ve mükemmel ise, ona merci olan şuûnat ve Zat-ı Akdes de güzel ve mükemmeldir...
Mükemmel fiil mükemmel isme, mükemmel isim mükemmel sıfata, mükemmel sıfat da mükemmel Zât'a işaret ediyor. Yani kâinattaki güzelliklerin ve mükemmelliklerin arkasında ilim sıfatı hükmediyor, ilim sıfatının arkasında da Allah’ın Zât-ı Akdesi bulunuyor.
(1) bk. Şualar, Dördüncü Şua.
Selam ve dua ile...
Sorularla Risale Editörü
