"Malûmdur ki, muhitin, insanın ahlâkı üzerinde tesiri vardır. O bârid memlekette, soğuk insanlarda hevesât-ı hayvâniyeyi tahrik etmek ve iştahı açmak için..." cümlesini açar mısınız?
Değerli Kardeşimiz;
"Bu Asya, yani Âlem-i İslâm kıt'ası, ona nisbeten memalik-i harredir. Malûmdur ki; muhitin, insanın ahlâkı üzerinde tesiri vardır. O bârid memlekette, soğuk insanlarda hevesat-ı hayvaniyeyi tahrik etmek ve iştihayı açmak için açık-saçıklık, belki çok sû'-i istimalâta ve israfata medar olmaz." (Yirmi Dördüncü Lem'a)
Başta coğrafi şartlar olmak üzere, çevrenin insan fıtratı üzerinde büyük tesiri vardır.
Mesela; çok sıcak memleketlerde yaşayanlar ergenliğe daha erken yaşlarda adım atarken, soğuk memleketlerde yaşayanlar daha geç yaşlarda ergen olurlar. Sıcaklık şehvanî duyguları tahrik eder; bunun için açık, saçıklığa teşvik etmeye gerek kalmaz. Hem sıcaklığın tahriki hem de açık - saçıklığın teşviki, çok sû-i istimalata, israfata, neslin zaafiyetine ve kuvvetten düşmeye sebep olur.
Kastamonu Lahikası'nda geçen şu ifadeler de mevzumuza ışık tutmaktadır
"Evet, ehl-i İslamda, nazar-ı haram ziyadeleştikçe, hevesat-ı nefsaniye heyecana gelip, vücudunda su-i istimalâtla israfa girer. Haftada bir kaç defa gusle mecbur olur. Ondan, tıbben kuvve-i hâfızasına zaaf gelir. Evet, bu asırda açık saçıklık yüzünden, hususan bu memalik-i harrede o su-i nazardan su-i istimalât, umumî bir unutkanlık hastalığını netice vermeye başlıyor."
"Ama soğuk memleketlerde ise durum böyle değildir. Zira soğukluk şehevani istekeleri törpüler. Bu yüzden sıcak memleketlerdeki tahribatı yapmayabilir. Ve yukarıdaki mahzurları netice vermeyebilir." (Kastamonu Lahikası, (91. Mektup)
Sıcak memleketlerde açıklık ve saçıklık daha fazla olduğu için, insanın şehvanî arzularını daha çabuk tahrik edilir ve ihtiyaçtan fazla suistimaline sebebiyet verir. Soğuk memleketlerde ise durum tam tersinedir. İklimi soğuk memleketlerde kadınların ekserisi kapalı olduğu için, sıcak memleketlerdeki gibi fazla bir tahrike sebebiyet vermez. Avrupa'da açık saçıklığın çok suistimale ve israfa sebebiyet vermemesi bundan dolayıdır.
Avrupa’yı körü körüne taklit edip "onlarda neden böyle de bizde böyle olmasın" diyenlere, coğrafi şartlar da göz önünde bulundurarak cevap veriliyor. Açıklığın getirdiği menfi ve vahim neticenin Avrupa'da nispeten az olmasının sebebi olarak iklimin soğuk olması gösteriliyor.
İklim, coğrafya, köylülük ya da şehirlilik, içtimaî hayatın ve kültürün şekillenmesinde temel unsurlardır. Bu üç unsur bir insan hayatını ya da bir toplumu tamamı ile değiştirip şekillendirebilir. Mesela, çöldeki hayat ile ormandaki hayat taban tabana zıttır. Bu yüzden, orman köylüsü ile çöl bedevisi arasında çok büyük bir kültür farkı vardır.
Doğu Anadolu rakımı en yüksek bölge olduğundan, orada geçim hayvancılık ile temin edilir; yemek ve mutfak kültürü de et ağırlıklıdır. İç Anadolu tahıl bölgesidir, yeme içme kültürü de buna uygun olarak ağırlıklı olarak hamur işleridir.
Selam ve dua ile...
Sorularla Risale Editörü
Yorumlar
Fakat sıcak vakitlerde veya mekânlarda da, insanlar ibadet veya başka şeylerle kendi hissiyatlarına mani olabildikleri bir vakıadır. İbadetten mahrum veya maneviyatın azlığından soğuk mekânlarda bulunan kişilerin, iradelerini şehevi duyguları kabartmak yolunda kullandıkları da herkesin malumu olan bir konudur.
Verdiğimiz cevapta, genel olarak soğuk ve sıcak muhitlerin insanın hissiyatları üzerindeki tesirinden bahsedilmişti. Fakat insanlar, kendi iradeleriyle hissiyatlarına ters olacak durumda da davranabilirler. Zaten öyle olmasa idi, o zaman imtihan olmazdı. Demek, sıcak memlekette olduğu halde şehvetine pirim vermeyen çok kişiler olabildiği gibi, soğuk memleketlerde olduğu halde şehveti fevkalade galeyanda olanlar vardır.