"Mesela: اِنَّا اَعْطَيْنَاكَ الْكَوْثَرُ bir sadef gibi bu dört cevahir içindedir. Dikkat etsen görürsün..." Tevhid, nübüvvet, haşir zahir görünüyor; adalete işaretini açıklar mısınız?

Değerli Kardeşimiz;

"Mesela: اِنَّا اَعْطَيْنَاكَ الْكَوْثَرُ bir sadef gibi bu dört cevahir içindedir. Dikkat etsen görürsün. "Biz sana verdik Kevser'i." Yani, Zât-ı Zülcelâlin seni nübüvvetle ve maddî-manevî temin-i adâletle müşerref ettiği gibi, Cennette Kevser'i ihsan ediyor."(1)

Kevser, kelime olarak, çok hayır manasına geliyor. Ahirette büyük bir hayrı kazanmak, ancak maddi ve manevi adaletin tesisi ile mümkündür. Yani maddi ve manevi hayatı denge ve adalet içinde olmayan birisinin çok büyük bir hayrı elde etmesi kabil ve mümkün değildir.

Nasıl, birisine; "Namaz kıl." dediğimizde, zımni olarak "abdest de al" demiş oluruz. Zira namaz abdesti istilzam ediyor. Kevser de zımni olarak maddi ve manevi adaleti istilzam ediyor denilebilir. Zira hayatı adaletsizlikle hemhal olmuş birisinin kevseri elde etmesi pek mümkün değildir.

Dâlli bil iktiza: İktizası ile delâlet eden. Istılahta şer'an muhtacun ileyh olan bir lâzime delâlet eden lâfızdır. Başka bir tâbir ile; vaz'olunduğu mânadan mukaddem isbatına şer'an lüzum ve ihtiyaç mevcud olan bir medlule delâlet eden ibaredir.

Meselâ: Bir kimse bir şahsa hitaben: "Evini şu kadar liraya benim nâmıma medrese yap." deyip, o şahıs da evini medrese yapsa, o ev o kadar lira mukabilinde o kimse nâmına medrese yapılmış olur. Çünkü bu söz ile: "Evini şu kadar liraya bana sat." sonra "onu benim nâmıma medrese yap" denilmiş olur. "Evini medrese yap." emri bir muktezîdir. Evin satılması da muktezâdır. Bu muktezâ olmadıkça, öyle bir mânanın emri hükümsüz kalır. Artık öyle bir emrin sıhhatı için evvelce bu muktezânın vücuduna lüzum ve ihtiyaç vardır. Binâenaleyh, o emir bu muktezaya bi-l iktiza delâlet etmektedir.

Buna benzer bir çok çıkarım metotları ile ayetin derinliklerinden ince ve latif manaları Üstad Hazretleri gibi amik ve rasih olan alimler kolaylıkla çıkarabilirler. Bizim kaba ve kesif nazarımız ayet ile o mananın hafi ve latif irtibatını göremeyebilir, görmememiz ise, olmadığı anlamına gelmez.

Özetle, bu ayette adalet dâlli bil iktiza ile sabittir. İhsan-ı İlahi kevsere muktezi iken, adalette kevsere muktezadır.

(1) bk. Emirdağ Lâhikası-II, 73. Mektup.

Selam ve dua ile...
Sorularla Risale Editörü