"O hadsiz masnularda birbirinden simaca farikalı ve şekilce ziynetli ve miktarca mizanlı ve suretce intizamlı bir tarzdaki temyizden, tezyinden, tasvirden öyle azametli ve kuvvetli bir hakikat görünür ki; Kadîr-i Külli Şey ve Alîm-i Külli Şeyden..." izah?

Değerli Kardeşimiz;

"İkincisi: O hadsiz masnularda birbirinden simaca farikalı ve şekilce ziynetli ve miktarca mizanlı ve suretçe intizamlı bir tarzdaki temyizden, tezyinden, tasvirden öyle azametli ve kuvvetli bir hakikat görünür ki, Kàdir-i Külli Şey ve Âlim-i Külli Şeyden başka hiçbir şey, bu her cihetle binlerle harikaları ve hikmetleri gösteren ihatalı fiile sahip olamaz ve hiçbir imkân ve ihtimali yok."(1)

Her varlığın suret olarak birbirlerinden farklı olmaları, ve her bir sanatın şekil noktasından mükemmel ve estetik olması, mükemmel bir ölçü ve tartı ile yaratılması, hepsinin mükemmel bir intizam içinde olması kati bir surette sanatkarlarının tesadüf ya da kör, sağır ve şuursuz olan sebeplerin işi olmadığını ilan ve ispat eder.

Bütün bu özellikler, Allah’ın varlığını ve birliğini kör gözlere ispat eder. Burada temyiz, tezyin, tasvir gibi fiillerin sanatkarına olan işaret ve ispatı işleniyor. Malum, fiil ile fail arasında zaruri bir bağlantı vardır. Öyle ise her bir fiil, failine kati delalet ve işaret eder. Burada da temyiz, tezyin, tasvir gibi fiiller Allah’ın hem varlığına hem de isimlerine işaret ve delalet ediyor.

Temyiz sonsuz iradeyi ispat ediyor. Zira çok seçenekler içinden en güzelini seçmek, mükemmel bir irade ile mümkündür.

Tezyin, Vedud ismini ispat ediyor. Zira bir şeyi süslemek ve estetik olarak güzel yapmak, sevdirmeye matuftur ki, kainattaki her şeyin süslü ve estetik olmasından, Allah’ın bize kendini sevdirmek istediğini anlıyoruz.

Tavsir ise Musavvir ismine bakıp ispat ediyor. Her şeyin mükemmel bir şekil ile yaratılması, hem Sanatkârının varlığını ve birliğini ispat ediyor, hem de onun en büyük bir Musavvir olduğunu gösteriyor.

(1) bk. Şualar, Yedinci Şua.

Selam ve dua ile...
Sorularla Risale Editörü