"Öyle de hayat dahi pek çok sıfattan yapılmış bir hakikattir. O hakikattaki sıfatlardan bir kısmı, duygular vasıtasıyla inbisat ederek inkişaf edip ayrılırlar." Devamıyla açıklar mısınız; "inkişaf edip ayrılma" ne demektir?

Değerli Kardeşimiz;

Hayatın üstündeki sayısız nakışlar ve ince işlemeler, duygular, latifeler, hissiyatlar ve cihazlardır. Hayat sahibi birisi, bu cihaz ve duygular sayesinde bütün kâinatla alaka kurabiliyor.

Mesela, bir dağ hayatsız olduğu için alakası sadece oturduğu bölge ve bulunduğu mekândır. Ama dağdan küçük olan bir arı, hayat sayesinde bütün kâinatla alakadardır.

"Bak, hayatsız bir cisim, büyük bir dağ dahi olsa, yetimdir, gariptir, yalnızdır. Münasebeti yalnız oturduğu mekân ile ve ona karışan şeyler ile vardır; başka, kâinatta ne varsa, o dağa nisbeten madumdur. Çünkü ne hayatı var ki, hayat ile alakadar olsun; ne şuuru var ki, taalluk etsin." (Sözler, Yirmi Dokuzuncu Söz, Birinci Maksat.)

İşte arıyı dağdan daha üstün ve azametli kılan hayattır; nakışları hükmünde olan duygu ve cihazlardır. Bu mana insanda daha parlak ve daha mükemmel bir şekilde tecelli ediyor.

İşte hayatın üstünde nihayetsiz mühürler ve sınırsız imzaları gösteriyor ki, hayata sahip olmak, bütün kâinata sahip olmakla mümkündür. Arıya hayatı veren kim ise, bütün kâinata hükmeden de odur. Hayat öyle bir sanattır ki, onu Allah’tan başka kimse yapamaz ve taklit edemez.

İnsanın, hayatının yanında şuur ve akla sahip olması, hayatının nakış ve inceliklerini daha da genişletiyor.

“O hakikatteki sıfatlardan bir kısmı, duygular vasıtasıyla inbisat ederek inkişaf edip ayrılırlar.” cümlesi bu manaya işaret ediyor.

"Hayat, vücudun nurudur; şuur, hayatın ziyasıdır..."

Hayat; canlı olmak manasındadır. Vücut; varlık demektir. Nur ve ziya ise; varlığın görünmesine ve aydınlanmasına sebep olan ışık demektir.

Hayat vücudun nurudur; yani bir şeyin hakiki varlığı hayat sayesinde anlaşılır, hissedilir. Şuur hayatın ziyasıdır; burada ise hayatın mertebeleri olduğunu anlıyoruz. Şuur sahibi olan bir hayat mertebesinin, şuurdan mahrum olan bir hayat mertebesine nisbeten varlığı daha net ve daha iyi hisseder. Bu ise en yüksek seviyede insan da görülmektedir. Yine Üstad'ın ifadesiyle;

"Elbette hayat, tabaka-i insaniye olan en yüksek mertebeye çıktıkça öyle bir inbisat ve inkişaf ve tenevvür eder ki, hayatın ziyası olan şuur ile akıl ile bir insan kendi hanesindeki odalarda gezdiği gibi, o zihayat kendi aklı ile avâlim-i ulviyede ve ruhiyede ve cismaniyede gezer. Yani, o zişuur ve zihayat, manen o âlemlere misafir gittiği gibi, o âlemler dahi o zişuurun mir'at-ı ruhuna misafir olup, irtisam ve temessül ile geliyorlar." (bk. age.)

Hayat ruhun ziyasıdır. Hayat; hareket, çoğalma, hissetme, görme gibi hasselerin menbaıdır. Şuur ruhun hülasasıdır. Ruh ve hayat münasebeti için geçerli olan bir durum, şuur ve hayat için de geçerlidir. Zira şuur zihayatlarda bulunur. Hayatın olmadığı yerde ruh, ruhun olmadığı yerde de şuur olmaz. Denebilir ki; hayat, hem ruhun ve hem de şuurun ziyası ve nurudur.

Netice olarak; Allah’ın varlığına ve birliğine, isim ve sıfatlarının hüküm ve manalarına en parlak ve mükemmel delil ve en geniş ayine hayattır. Ve hayattan kaynayan hissiyat ve cihazlar sayesinde bu isimlere bakabiliyoruz.

Selam ve dua ile...
Sorularla Risale Editörü