"Râbian: Esma-i mütecelliye-i İlahiyenin definelerindeki cevherleri, cihazat-ı maneviyelerinin mizanlarıyla tartıp bilmek makamında, tenzih ve takdis ve medih vazifesine başladılar. Hâmisen:.." Bu cümleleri izah eder misiniz? Aralarındaki fark nedir?
Değerli Kardeşimiz;
"Râbian: Esma-i mütecelliye-i İlahiyenin definelerindeki cevherleri, cihazat-ı maneviyelerinin mizanlarıyla tartıp bilmek makamında, tenzih ve takdis ve medih vazifesine başladılar."(1)
Allah’ın her bir ismi, cevherlerle dolu bir define gibidir. İnsana takılan maddi ve manevi cihazlar ve duygular ise bu cevher ve definelerin anahtarı ve açıcısı gibidir. İnsan bu cihazlar sayesinde o isim içindeki mana cevherlerini tartar ve anlar. Tartıp anladıktan sonra, kulluğun gereği olan tenzih ve takdis ve medih vazifesini yapmaya başlar.
Tenzih ve medih insanın iki önemli kulluk vazifesidir. Tenzih, Allah’ı eksik ve kusurlu hallerden takdis etmek, medih ise vermiş olduğu nimet ve ikramlara şükretmek ve övmektir.
Burada, insanın manevi cihazlarının hepsinin ayrı manayı anlamada mahir olduğu vurgulanıyor. Yani insanın cihazca ne kadar cami bir mahiyete sahip olduğuna işaret ediliyor.
"Hâmisen: Mistar-ı kader üstünde kalem-i kudret ile yazılan mektubat-ı Rabbaniyeyi mütalaa makamında tefekkür ve istihsan vazifesine başladılar."(2)
Kaderin plan ve programı üzerine hareket eden ve Allah’ın kudreti ile yazılan kainat kitabının üzerindeki manalarını ve yazılarını okumaya başlayıp, tefekkür ile Allah’ın isim ve sıfatlarını sena etmeye başladılar.
Burada ise tefekkür ve tefekkür neticesinde sena manası hakimdir. Yani insan, akıl noktasından ne denli kapsamlı ve geniş mahiyete sahip olduğuna işaret ediliyor.
Elbette buradaki şıklar birbirlerine konu bütünlüğü içerisinde benzerlik göstereceklerdir. Çünkü herbiri aynı konuya parmak basmaktadır. Yine de aralarında benzerlikler olduğu gibi açık farklar da vatdır.
Dördüncüsünde, esma-i İlahiyenin gizli definelerini manevi duygularıyla açıp anladıktan sonra tenzih ve medih vazifesi hakim iken,
Beşincisinde ise, kaderin güzel mektubları olan varlıkları mütalaa ve tefekkür ettikten sonra, bunların ne güzel yaratıldıklarını, bu ortamda bunlardan daha güzel düşünülemeyeceğini ve harikulade olduklarını anlama sözkonudur.
Dipnotlar:
(1) bk. Nur'un İlk Kapısı, Onuncu Ders.
(2) bk. age.
Selam ve dua ile...
Sorularla Risale Editörü
