Risalelerde "ezel" kavramı üzerinde duruluyor. Allah'ın ezeli olmasıyla kaderin ne ilgisi var?
Değerli Kardeşimiz;
Zaman, başlangıcı ve sonu olan ve eşyanın bir tertip ve düzen ile oluştuğu bir mahluktur. Mesela, bir çocuk zaman içinde büyür, gelişir ve olgunlaşır. Bu süreç ise sıra ve tertip ile olur. Yani öncesi, şimdisi ve sonrası olan bir durumdur. Önce olmadan, şimdi olamaz, şimdi olmadan da sonra olamaz. Gelecekteki hal ancak yaşanarak kavranır ve anlaşılır.
Tabi bu kaideler insan için geçerlidir. Yani zamanın içinde olan her şey, buna insan da dahil, gelecekteki olayları yaşamadıkça idrak edip anlayamaz. Ben bugün kurtuluş savaşını, olduğu için biliyorum, yarın ne olacak onu bilemiyorum. Zira sırası gelip gerçekleşmedi. Ama zamanın bu kayıtlarından kurtulmak ve üstüne çıkmak imkanı olsa idi, zamanın şeridini, yani öncesi, şimdisi ve sonrası ile görebilse idim, yani ihata edebilse idim, o zaman olayların olmasını beklemeden bilebilirdim.
Ezel ise, başı ve sonu olmayan, zamandan ve mekandan münezzeh olan ve hiçbir kayıt ve kaide ile bağlı olmayan Allah’ın bir sıfatıdır. Zamanın içindeki bütün kayıt ve kaideler burada cari değildir. Yani Allah ezeli ilmi ile her şeyi kuşattığı ve ihata ettiği için, onun ilminde geçmiş, şimdiki an ve gelecek kavramları yoktur, o her şeyi şimdiki hal gibi bir görür ve bilir.
Üstad Hazretlerinin ayna misali burayı gayet güzel izah ediyor. Mesela, büyük bir ayna yere yaklaştıkça, tuttuğu alan daralır; yukarı çıktıkça, tuttuğu alan genişlenir. Ne kadar yüksekte ise tuttuğu alan da o kadar genişler. Burada yer zamandır, ayna ise Allah’ın ezeli ilmidir. Allah’ın ilmi zamanın üstünde, onu ihata edecek bir mevkide olmasından, yani zamandan münezzeh olmasından, zamanın bütününü tutar ve ihata eder. Onun için Allah her şeyi olmadan önce de bilir.
Burada, insanlar ezeliyetin manasını iyi idrak edemedikleri için, ezel kavramını zamanın içinde zannetmişler. Yani bunların dar anlayışına göre ezel, zamanın üç halinden maziyi temsil eder. Onun için ezel zamanın içinde gibi, zamanın mazi tarafına ezel demişler ve eşya vücuda geldikçe maziye, yani ezele akar, ondan sonra Allah duruma vakıf olur diye hayal ediyorlar.
Böyle olunca, insanın başına gelecek olaylar daha vuku bulmadığı için, yani maziye ve ezele akmadığı için, Allah bizim geleceğimizi bilemez diye safsata yapıyorlar. Yani insan kendini Allah’ın ezeli ilminin haricinde addetmekle, cebirden güya kurtulmuş olacak. Halbuki tam tersi, ezel zamanın içinde değil, zaman ezeliyetin içindedir. Böyle olunca, zamanın her şeyi, yani üç boyutu olan geçmiş, şimdiki hali ve geleceği Allah’ın ezeli ilminin içindedir.
"Kader levhası" aslında ezeliyet sıfatının hem bir numunesi hem de bir ispatıdır. Allah hem Zatının hem de sıfatlarının ezeli olduğunu kaderi yaratarak mahlukata göstermiştir. Yani her şeyin vukuundan önce kaderde yazılmış olması Allah’ın ezeliyetine bakıp ispat ediyor. Kader, tabiri yerinde ise ezel sıfatının mahlukat alemindeki bir numunesi ve bir somut misalidir.
Selam ve dua ile...
Sorularla Risale Editörü
