"Sâni'-i Hakîm, her bir mevcuduna taktığı yüzler hikmeti, o mevcutların nihayet hassasiyetiyle tavzif ettiği yüzler vazifelerinden pek çok fayda ve gayeleri nihayet dikkat ile takip ettiği halde,.." İzah eder misiniz?

Değerli Kardeşimiz;

"Sâni'-i Hakîm, her bir mevcuduna taktığı yüzler hikmeti, o mevcutların nihayet hassasiyetiyle tavzif ettiği yüzler vazifelerinden pek çok fayda ve gayeleri nihayet dikkat ile takib ettiği halde, onun cemal-i rahmet ve kemal-i adaletine ve nihayet derecede hikmetine zıd olan ve rahmet ve adaletini inkâr ettiren haşirsizliğe hiçbir cihetle müsaade etmediğini beyan ediyor."(1)

Bir fabrika düşünün harıl harıl çalışıyor ve günlük mamuller üretiyor. Sonra fabrika sahibi bu üretilen mamulleri bir depoda güzelce istiflemek yerine heba olması için çöpe atıyor. Bu durumda fabrikanın güzelce çalışıp güzel ürünler üretmesinin hiçbir değer ve anlamı kalmıyor. Fabrikayı anlamlı kılacak olan, üretilen ürünün depoda güzelce istiflenip sonra piyasada satılmasıdır.

Kâinat da aynı bir fabrika gibi çalışıyor. Muazzam hikmet, mana ve güzellikler üretiyor. Bu hikmet ve güzelliklerin hepsi de ikinci bir ebedi aleme işaret ediyor. O aleme gerekli mahsulatı yetiştiriyor. Nasıl depo ve satış olmadan fabrika anlamsızlaşıyor ise, aynı şekilde ahiret olmadan da kâinat anlamsızlaşıyor.

Bütün yollara İstanbul şehrine giden işareti ve levhasını koyup böyle bir şehrin olmaması mantıksız ve anlamsızdır. Öyle de kâinata ahirete işaret eden sayısız işaret ve emareler koyup ahireti inşa etmemek de aynı derecede hikmetsiz ve anlamsız olur.

İnsanın kalbine ebedi yaşama arzusunu yerleştirip sonra ebedi bir şekilde insanı yokluğa mahkum etmek ne adaletle, ne rahmetle ne de hikmetle bağdaşmaz. Hem insanın fıtratı hem de kâinatın yapısı ancak ahiret ile anlam kazanabilir.

Hayatında her türlü zulmü ve kötülüğü yapmış bir insanı cezalandırmadan, her türlü iyiliği ve güzelliği yapmış bir insanı da mükâfatlandırmadan yok etmek, Allah’ın sonsuz adalet, hikmet ve şefkati ile bağdaşmaz.

1) bk. Lem'alar, Fihrist, Otuzuncu Lem'a. rnk yay, s. 496.

Selam ve dua ile...
Sorularla Risale Editörü