"Sübhan" lügatte sadece Allah olarak tanımlanıyor. Allah'ın sübhan olmasını ve sübhan olanın özelliklerini izah edebilir misiniz? Ayrıca tesbih kelimesiyle "Sübhan" arasında mana ilişkisi var mıdır?
Değerli Kardeşimiz;
Tesbih, sübhanallah, sübhan, sübhaniye gibi terimler Cenab-ı Hakk'ın zatında, sıfatında ve fiilerinde bütün kusurlardan münezzehiyetini ifade eder. Yani Allah hem zatı hem sıfatları hem isimleri hem de fiil ve icraatları açısından her türlü kusur, eksiklik ve noksanlıklardan pak ve temizdir.
Üstadımız bu terimlerin tarifini şu şekilde yapmaktadır:
"Sübhânallah kelime-i kudsiyesi ise, Cenâb-ı Hakkı şerikten, kusurdan, noksaniyetten, zulümden, aczden, merhametsizlikten, ihtiyaçtan ve aldatmaktan ve kemal ve cemal ve celâline muhalif olan bütün kusurattan takdis ve tenzih etmek mânâsıyla, saadet-i ebediyeyi ve celâl ve cemâl ve kemâl-i saltanatının haşmetine medar olan dâr-ı âhireti ve ondaki Cenneti ihtar edip delâlet ve işaret eder."(1)
Üstadımızın diğer bir bakış açısı da şu şekildedir:
"Sübhanallah ve elhamdülillah cümleleri, Cenab-ı Hakk'ı celal ve cemal sıfatlarıyla zımnen tavsif ediyorlar. Celal sıfatını tazammun eden sübhanallah, abdin ve mahlukun Allah'dan baid olduklarına nazırdır. Cemal sıfatını içine alan elhamdülillah, Cenab-ı Hakk'ın rahmetiyle abde ve mahlukata karib olduğuna işarettir."
"Meselâ: Biri kurb, diğeri bu'd olmak üzere bize nâzır şemsin iki ciheti vardır. Kurb cihetiyle hararet ve ziyayı veriyor. Bu'd cihetiyle, insanların mazarratlarından tâhir ve sâfi kalıyor. Bu itibarla insan, şemse karşı yalnız kabil olabilir, fâil ve müessir olamaz. Kezâlik, bilâteşbih, Cenab-ı Hak rahmetiyle bize karib olduğu cihetle Ona hamdediyoruz. Biz Ondan uzak olduğumuz cihetle Onu tesbih ediyoruz."
"Binâenaleyh, rahmetiyle kurbüne bakarken hamdet. Ondan baid olduğuna bakarken tesbih et. Fakat her iki makamı karıştırma. Ve her iki nazarı birleştirme ki, hak ve istikamet mültebis olmasın. Lâkin iltibas ve mezc olmadığı takdirde her iki makamı ve her iki nazarı hem tebdil, hem cem' edebilirsin. Evet, 'Sübhanallâhi ve bihamdihi' her iki makamı cem'eden bir cümledir."(2)
Allah’ın mukaddes ve münezzeh olmasının en büyük delili ve ispatı, kainattaki icraat ve işleridir. Sanatkarı en iyi ve en güzel sanatı tarif edip tanımlar.
Dipnotlar:
(1) bk. Şualar, On Birinci Şua, Sekizinci Meselenin Bir Hülasası.
(2) bk. Mesnevî-i Nuriye, Habbe.
Selam ve dua ile...
Sorularla Risale Editörü
