Üstad, Tabiat Risalesinde vahşi adamın, ordudaki düzeni iple sağladıklarını, ardından Ayasofya'da cemaatin cuma namazında yine maddî iple bağlı olduklarını zanneder, diyor. İzah eder misiniz?
Değerli Kardeşimiz;
"İKİNCİ MİSAL: Gayet vahşî bir adam, muhteşem bir kışla dairesine girer. Gayet muntazam bir ordunun umumî, beraber talimlerini, muntazam hareketlerini görür. Bir neferin hareketiyle bir tabur, bir alay, bir fırka kalkar, oturur, gider, bir ateş emriyle ateş ettiklerini müşahede eder."
"Onun kaba, vahşî aklı, bir kumandanın, devletin nizâmâtıyla ve kanun-u padişahî ile o kumandanın emrini, kumandasını anlamayıp inkâr ettiğinden, o askerlerin iplerle birbiriyle bağlı olduklarını tahayyül eder. O hayalî ip ne kadar harikalı bir ip olduğunu düşünür, hayrette kalır."
"Sonra gider, Ayasofya gibi gayet muazzam bir camie, cuma gününde dahil olur. O cemaat-i Müslimînin, bir adamın sesiyle kalkar, eğilir, secde ederek oturduklarını müşahede eder."
"Mânevî ve semâvî kanunların mecmuundan ibaret olan şeriatı ve Şeriat Sahibinin emirlerinden gelen mânevî düsturlarını anlamadığından, o cemaatin maddî iplerle bağlandığını ve o acip ipler onları esir edip oynattığını tahayyül ederek, en vahşî, insan suretindeki canavar hayvanları dahi güldürecek derecede maskaralı bir fikirle çıkar, gider..."(1)
Ordu ve cami, aynı meseleyi anlatan ve pekiştirmek için verilen iki güzel misaldir.
Camide cemaatin imama tabi olarak kıldığı namazdaki nizam ve ahengi, imamın hareketlerine değil de cemaati birbirine bağlayan maddî bir ipe veren vahşi bir adamın bakışı nazara veriliyor. Binlerce cemaatin aynı anda rükû, secde, kıyam gibi hareketleri mükemmel bir uyum içinde yapması; bir tek imamın varlığına kat’i bir delil iken, imamı inkâr edip; "Bu cemaatin uyum ve ahengini sağlayan maddî bir iptir" demek, ahmaklığın ve cehaletin en koyusudur.
Yani ordu ve cami aynı manayı ifade eden iki farklı misaldir. Böyle mühim bir mesele hakkında ne kadar temsil ve misal verilirse o kadar tesirli ve ikna edici olur.
(1) bk. Lem'alar, Yirmi Üçüncü Lem'a.
Selam ve dua ile...
Sorularla Risale Editörü
