"Ve keza, harf-i tarif olan EL'in ifade ettiği beş manayı ELLEZİNE'de ifade ediyor... " Buradaki beş mana nedir?

Arapçada tarif harfi, bilinen isimlerle, bu bilinen isimleri tavsif eden sıfatların başına gelir. Besmeledeki Rahman ve Rahim sıfatlarının başına Allah kelimesini tavsif ettikleri için gelmiştir. Bu “el” tarif harfinin cins, istiğrak, ahd-i harici ve ahd-i zihni olmak üzere dört çeşit anlamı bulunmaktadır.[1] a) Cins: Tarif harfi, bir şeyin cinsini ifade etmek için getirilir. Mesela “El-racülü kaviyyün” (Erkek dediğin güçlü olur) dediğimiz zaman “el-racülü” (erkek) kelimesinin başındaki tarif lamı bir cinsi ifade etmek için söylenmiştir. Yani erkek cinsinin özelliği güçlü olmaktır, demek olur. Bununla beraber bu cümlede herhangi bir erkekten bahsedilmemekte ve bütün erkekler de kastedilmemektedir. b) İstiğrak : Tarif harfi, kelimenin kapsamının tümünü ifade etmek için getirilir. Böylece bu bütün hepsi manasına gelir. Mesela “Li’n nasi riclani” (Bütün insanlar iki ayaklıdır) dediğimiz zaman insan kelimesinin başındaki lam-ı tarif, bütün anlamına gelmektedir. c) Ahd-i Harici : Tarif harfi, muhatabın da bildiği, belli bir şeyi kastederken söylenir. Mesela “raeytü er-racüle ellezi kellemeke emsi” (Seninle dün konuşan adamı gördüm) dediğimiz zaman er-racülü: adam bilinen bir kimse olduğu için başına tarif lamı getirilmiştir. d) Ahd-i Zihni : Tarif harfi, konuşmada veya cümlede önceden bildirilen bir şeyi kastederken söylenir. Mesela “Raeytü racülen fi’s sükı ve kane er-racülü yüşbihuke” (Çarşıda bir adam gördüm; o adam sana benziyordu) cümlelerinden ikinci cümledeki er-racülü: adam gerçekte her ne kadar muhatapça tanınmıyorsa da ilk cümle onu tanıttığından ikinci defa olarak tekrar edildiğinde bilinir hale geldiği için başına bir lam-ı tarif getirilmiştir. ( prf dr. Osman Eskicioğlu) 5. yi bulamadım.