"Ve kezâ, insanın vücudunda birkaç daire vardır. Çünkü hem nebatîdir, hem hayvanîdir, hem insanîdir, hem îmânî..." devamıyla izah eder misiniz?

Değerli Kardeşimiz;

“Ve kezâ, insanın vücudunda birkaç daire vardır. Çünkü hem nebatîdir, hem hayvanîdir, hem insanîdir, hem îmânî.”

İnsanın varlığında dört ayrı daire bulunuyor.

İnsanın nebatî ciheti, yani bitkilerle ortak yönü, ana rahmine bir tohum gibi atılıp, o âlemde büyüyüp dünyaya gelmesi, dünyada da büyümesini sürdürmesidir. Hayvanî ciheti, yemesi, içmesi, görmesi, işitmesi, yürümesi ve çoğalması gibi hayvanlarla ortak yönleridir. İnsanî ciheti ise, akıl sahibi olması, delillerden hükümler çıkarması, mazi ve müstakbeli bilmesi gibi düşünceye dayanan fonksiyonlarıdır. Bu aklı yerinde kullanarak kendisini ve bütün âlemleri yaratan Rabbine iman etmesi ise onun imanî cihetidir.

Tezkiye; temize çıkarma, temizleme, aklama manasına geliyor. Bu temizleme muamelesi insandaki dört dairenin her biri için ayrı bir şekilde icra edilir.

İmanın tezkiyesi; kalbin batıl inançlardan temizlenmesi, iman hakikatlerine Kur’anın bildirdiği, Allah Resulünün (asm.) öğrettiği şekilde iman edilmesiyle olur. Bunu salih amel takip eder. Salih amel işleyen bir mümin, amel âlemini günahtan ve isyandan uzak tutmakla tezkiye etmiş olur. Bir önemli faktör de güzel ahlâktır. Güzel ahlâk sahibi olan bir mümin, ahlâk dünyasını kin, haset, kibir, su-i zan gibi kötülüklerden temizlemiş olur.

İnsanî cihetin temizlenmesi, insan aklının yanlış düşüncelerden, hatalı fikirlerden uzak tutulması demektir.

Hayvanî cihetin temizliği, insanın hayvanlarla müşterek olduğu yeme, içme, görme, işitme gibi özelliklerini insanca kullanması ve onlara iman şuuruyla yön vermesi demektir.

Nebatiyet ciheti ise, insanın helal rızıklarla beslenmesiyle tezkiye edilmiş olur.

Bu son cihet bazı büyük zatlara göre işin temelidir. Bu zatlar, insan helal rızıkla beslenmedikçe diğer üç cihetin istikamet üzere bulunmasının çok zor olduğunu söylerler.

Konunun devamında geçen, “İnsaniyetin mide-i hayvaniye ve nebatiyeye münhasır olduğu”, “bütün gayelerin nefsine ait olduğu” ve “her şeyin kıymeti, menfaatı nisbetinde olduğu” gibi düşünceler hep, insaniyet cihetinin esası olan aklın, yanlış kullanılmasıyla ortaya çıkarlar.

Selam ve dua ile...
Sorularla Risale Editörü