"Zîra, meşrûtiyet, hakimiyet-i millettir; hükûmet hizmetkardır. Meşrûtiyet doğru olursa, kaymakam ve vali reis değiller, belki ücretli hizmetkarlardır. Gayr-i müslim, reis olamaz, fakat hizmetkar olur." İzah eder misiniz?

Değerli Kardeşimiz;

İslamiyet'te gayri müslim ve kâfirlerden reis ve idareci olmaz.

Meşrutiyetle bunların idarelerine ve reisliklerine yol açılıyor. Üstadımız ise; meşrutiyeti methediyor ve müjdeliyor.

İşte meşrutiyetle, yukarıdaki hüküm zahiren çelişmektedir. Üstadımız bu çelişkiyi şöyle izah ediyor.

1. Hilafet ve saltanat beraber devam etseydi, reis ve idareci bir şahıs olduğundan ve hilafeti temsil ettiğinden, gayri müslimlerin o makamlarda olmaları caiz olmazdı.

Ancak meşrutiyette hakim ve reis, tek şahıs değil millettir. Millet ise, ekseriyet itibariyle Müslümandır. Hakim, amir ve reis; Müslüman olan milletin kendisidir.

Dolayısıyla gayri müslimler reis değil, belki millet hakimiyeti altında hizmetkâr olabilirler. Bu noktada meşrutiyet sistemiyle çalışan müstakim ve adil bir hükümetin idaresi altında, memurluk ve amirlik gibi, hangi makam ve mertebe olursa olsun; o makamda olanlar reis ve hakim değillerdir, ancak ücretli hizmetkârlardır. Gayri müslimler, dinen hizmetkâr olarak kullanılabilirler.

2. Faraza memuriyet ve amiriyet bir nevi reislik ve ağalık dahi olsa; gayri müslimlere o hakkı, meşrutiyetle tanımakla biz yine zarar etmiyoruz.

Çünkü o zaman Osmanlı'nın nüfusu, yirmi milyon kadardı. Bu nüfusun üç milyonu ise; azınlıktır. Ancak üç yüz milyon İslam alemi ise, diğer sömürge ülkelerin tasarrufu altında perişan bir hayat yaşıyorlar.

Üstadımız buyuruyor ki; faraza biz üç milyon insanın meşrutiyetle seçme ve seçilme hakkını vererek, idaremize ortak eder isek; bu güzel örnek ve demokratik davranış Dünyaya yayılacaktır. Üç yüz milyon İslam aleminin esir, sömürge ve tahakkümden kurtulmalarına bir nevi örnek, sebep ve rüşvet olacaktır.

Dolayısıyla biz üç milyon azınlıktan nispet olarak, üç binini idaremize ortak eder isek; istibdat altında ezilen ve sömürge olan üç yüz milyon İslam alemindeki Müslümanların, üç yüz bininin reisliğine ve idareye ortak olmalarına vesile olunur ve zemin hazırlanır.

İşte Üstadımız büyük bir ferasetle o zamanın idarecilerine diyor ki; azınlıklardan birinin önünü açar, idarenize ortak eder iseniz, esir olan Müslümanlardan bin tanesinin aynı şekilde önünün açılmasına ve idareye iştirak etmelerine vesile olursunuz. Bu ise hürriyet, demokrasi ve istikbal açısından zarar değil, bilakis önemli bir kazançtır.

Nitekim öyle olmuştur. Osmanlının uyguladığı meşrutiyetle, hürriyet hareketleri Dünyaya yayılmış ve zamanla esir olan İslam alemi, hürriyetlerine kademe kademe kavuşmuşlardır. Zaman ise; Üstadımızı teyit etmiştir.

Selam ve dua ile...
Sorularla Risale Editörü