Risale Araçları
Ve keza, eşyanın esbaba isnadındaki istib’addan ve istiğrabdan hasıl olan inkârdan neş’et eden dalâletlerden hasıl olan ıztırabat, bütün akılları, ruhları Vâcibü’l-Vücuda firar ve iltica etmeye mecbur eder. Çünkü, ancak Onun kudretiyle, iradesiyle her müşkül hallolur ve kapalı kapılar açılır. Ve Onun zikriyle kalbler mutmain olurlar. Binaenaleyh, necat ve halâs ancak Allah’a iltica ile olur.

2 اَلاَ بِذِكْرِ اللّٰهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ1 فَفِرُّوا اِلَى اللّٰهِ

İşte, kâinat şu hakikatin lisanıyla, 3 اَللّٰهُ لاٰۤ اِلٰهَ اِلاَّ هُوَ ’yu söylüyor. Ve keza, esbab-ı zahiriye pek basit, mahdut, fakir, câmid, şuursuz, iradesiz ve kanunlar kısmı da itibarî, mevhum şeylerdir. Müsebbebatta bulunan harika nakışlar, ziynetler, garip ve acip san’atların o gibi kıymetsiz esbabla kat’iyen münasebetleri yoktur. Binaenaleyh, meselâ bedenin hüceyratındaki nizamlı, intizamlı teşekkülâtı, ekmek yemesine ve kuvve-i hâfızada yazılan gayr-ı mahdud muntazam nakışları, kulaktaki ve baştaki telâfife ve konuşmakta, tefekkürde, harflerin teşekkülâtına ve suver-i zihniyenin husulüne, lisan ve zihnin hareketleri gibi esbaba isnadları, ahmakçasına bir hükümdür. Ancak, o gibi müsebbebat, gayr-ı mütenahî bir kudretle bir ilim ve bir iradeyi iktiza ediyorlar. Bu hakikate binaen sabittir ki, kevn ve vücutta müessir-i hakikî ancak kudreti gayr-ı mütenahî bir Hâlık-ı Kadîrdir; esbab ise bahanelerdir, vesait de perdelerdir. Havas ve hasiyetler dahi, kudretin tecellîyatına ve lem’alarına isim ve unvanlardır. Hem kanunlar ve nevâmis denilen şeyler, ancak ilimle irade ve emrin envâa olan tecellîlerinin isimleridir. Evet, kanun emirdendir, nâmus iradedendir.

Dipnotlar - Arapça İbareler - Haşiyeler:

1 : “Hepiniz Allah’a koşun.” Zâriyât Sûresi, 51:50.
2 : “Haberiniz olsun ki, kalbler ancak Allah’ın zikriyle huzura kavuşur.” Ra’d Sûresi, 13:28.
3 : “Allah, kendinden başka hiçbir ilâh bulunmayan Allah’tır.” Bakara Sûresi: 2:255.
« Önceki Sayfa  | | Sonraki Sayfa »
Önceki Risale: Lâsiyyemalar / Sonraki Risale: Katrenin Zeyli
Ekranı Genişlet
Lügat Listesi

Lügatler :

acip : hayret verici, şaşırtıcı
binaen : -dayanarak
binaenaleyh : bundan dolayı
câmid : cansız
emir : Allah tarafından konulan, maddî yaratıkların fiillerini ve hareketlerini düzen altına alan hacimsiz, miktarsız kanun
envâ : çeşitler, türler
esbab : sebepler
esbab-ı zahiriye : görünen sebepler
firar ve iltica etmek : kaçarak sığınmak
gayr-ı mahdud : sınırsız
gayr-ı mütenahî : sonu olmayan, nihayetsiz
hakikat : herbir şeyin gerçek mahiyeti
halâs : kurtuluş
Hâlık-ı Kadîr : bütün varlıkların yaratıcısı olan ve her şeye gücü yeten, sonsuz kudret sahibi Allah
hasiyet : özellik
havas : duyular, hisler
husul : meydana gelme, oluşma
hüceyrat : hücrecikler
iktiza etmek : gerektirmek
iltica : sığınma
intizam : düzenli bir şekilde yapma
irade : dileme, istek, tercih
isnad : dayandırma
itibarî : gerçekte öyle olmadığı hâlde öyle sayılan (meridyenler gibi)
kanun : kudret sıfatının tecellîsi, varlıkların ve tabiat olaylarının fiil hareket ve hallerini düzen altında tutmasına vesile olan kural
kevn : varlık, kâinat
keza : aynı, aynı biçimde
kudret : güç ve iktidar
kuvve-i hâfıza : hâfıza gücü; bellek
lem'a : parıltı
lisan : dil
mahdut : sınırlı
mevhum : gerçekte olmadığı halde var saylan
muntazam : düzenli
mutmain olmak : bir konudaki kesin kanaatten dolayı kalp rahatlığına ulaşmak
müessir-i hakikî : gerçek tesir sahibi olan, bütün sebepleri harekete geçiren Allah
münasebet : ilgi, alâka
müsebbebat : sebeplerle meydana gelenler, sebeplerin sonuçları
müşkül : zorluk
nâmus : irade sıfatının tecellîsi; irade sıfatından gelen ve ihtimalleri seçen, keyfiyetleri belirleyen, manevî kural, ölçü, tartı, sınır ve kalıp
necat : kurtuluş
nevâmis : temel kurallar, kanunlar
nizam : düzen
suver-i zihniye : zihindeki şekiller, sûretler
tecellî : yansıma, İlâhî isimlerin varlıklarda eserini göstermesi
tecellîyat : tecellîler, yansımalar
tefekkür : düşünme
telâfif : büklümler; kıvrımlar
teşekkülât : belli şekillerde meydana gelmeler
Vâcibü'l-Vücud : varlığı zorunlu olan, var olmak için hiçbir sebebe ihtiyacı bulunmayan Allah
vesait : vasıtalar
vücut : beden, varlık
zikir : Allah’ı devamlı anma
ziynet : süs
Yükleniyor...