a’râz : bir şeyin aslında bulunmayıp onun üzerinde sonradan meydana gelen
âsâr-ı mahsusa : has, özel eserler
âyât : âyetler
burhan-ı inayet : bütün yararların, hikmetlerin ve faydaların kaynağı olan düzen delili
cihet : taraf, yön
delil-i ihtirâ : Allah’ın hiç yoktan yaratması delili
delil-i inayet : bütün yararların, hikmetlerin ve faydaların kaynağı olan düzen delili
delil-i Kur’ânî : Kur’ânî delil
dest-i kudret : Allah’ın kudret eli
envâ : türler, çeşitler
ezhan : zihinler
fevâid : faydalar, kazançlar
fevâsıl : fasıllar, bölümler
galiben : çoğunlukla
gayr : hariç, başkası
harekât-ı mütehavvile-i hâdise : sonradan var olan değişen hareketler, oluşumlar
hâtime : sonuç, son bölüm
havale : gönderme, verme
hudûs : sonradan meydana gelme, yok iken varlık kazanma
hülâsa : özet, öz
imkân : olabilirlik, varlığı ile yokluğu eşit olan ve varlığı Allah’ın var etmesine bağlı olan
inkılâb-ı hakaik : gerçek ve doğruların değişmesi, zıtlarına dönüşmesi
inkılâb-ı hakikat : gerçek ve doğrunun değişmesi, zıttına dönüşmesi
istidad-ı kemâl : olgunlaşma kabiliyeti
izhar etmek : göstermek, ortaya çıkarmak
mahlûkat : yaratılmışlar, yaratılmış varlıklar
muhakkak : gerçekliği kesin olan
mutavassıt nev’ : evrim teorisindeki ara geçiş türü, iki ayrı türden doğan melez
mübâyenet-i cevheriye : asla, öze ait farklılık, zıtlık
mükemmel : eksiksiz
müntiç : netice veren
mürettep : bağlantılı, dizili
müstakillen : bağımsız olarak
müşaveret : birbirleriyle istişare etme; birbirlerine danışma
müteselsil-i ezelî : başlangıcı olmayan sonsuz bir zincir
nevi : tür, çeşit
Sâni-i Hakîm : herşeyi belirli maksat ve faydalara uygun ve tam yerli yerinde yaratan ve san’atlı bir şekilde yapan Allah
sevk etmek : göndermek, yönlendirmek
silsile : zincir
suret-i mütegayyire : değişken şekil
tâdât eden : sayan, anan
tahavvül-ü esnaf : sınıfların, çeşitlerin dönüşümü
tecerrüd etmek : soyutlanmak, sıyrılmak
tefekkür : Allah’ı tanımayı netice verecek şekilde etraflıca ve derinlemesine düşünme
tesbit etmek : sağlam şekilde yerleştirmek
teşkil etmek : meydana getirmek oluşturmak
tezkâr : zikretme; hatırlatma
vecih : yön, yüz
vücud : beden, varlık
vücuh-u mümkine : mümkün olabilecek yönler
a’râz : ilinek; bir şeyin aslında bulunmayan ve sonradan meydana gelen nitelik
âciz : güçsüz
adem-i sırf : tam yokluk
âyât : âyetler
azamet-i kudret : Allah’ın kudretinin büyüklüğü
azîm : büyük, yüce
bîçâre : çaresiz, zavallı
bizzarure : ister istemez, zorunlu olarak
cevher : asıl, öz
cihet : taraf, yön
dehşetli : korkunç, ürkütücü
dest-i kudret : Allah’ın kudret eli
dest-i tasarruf-u kudret : Allah’ın herşeyi dilediği gibi kullanan ve yöneten kudret eli
envâ : türler, çeşitler
esbab : sebepler
ezdat : zıtlar
ezeliyet : başlangıcı olmayan sonsuzluk
ezhan : zihinler
fasîle : alt grup
feyâ acaba : hayret ve taaccüb ifadesi için söylenir; hayret verici
hakîr : küçük, ehemmiyetsiz
halk : yaratma
hassa : özellik
havâss-ı mümeyyize : birşeyi diğerinden ayıran temel özellikler
ibdâ : benzersiz güzellikte yaratma
icad : var edilme
isnad etmek : dayandırmak
izhar-ı azamet : büyüklüğü, yüceliği ortaya çıkarma, gösterme
izzet : büyüklük, yücelik
izzet-i kudret : kudretin izzet ve üstünlüğü
kâinat : evren
kudret-i ezeliye : Cenâb-ı Hakkın başlangıcı olmayan sonsuz kudreti
lâzime-i zaruriye-i beyyine : apaçık zorunlu bir gereklilik şeklinde; bir şeyin apaçık zorunlu niteliği
melekûten : birşeyin görünmeyen iç yüzü, aslı, hakikati olarak
melekûtiyet : bir şeyin görünmeyen iç yüzü, aslı, hakikati
muhtera : icad edilmiş, yaratılmış
mukavemet etmek : dayanmak, karşı koymak
mübaşir : temas eden, dokunan
müessir-i hakikî : gerçek tesir sahibi olan, bütün sebepleri harekete geçiren Allah
mülevven : renkli
mülk : herşeyin görünen dış yüzü
mülken : herşeyin görünen dış yüzü olarak
münâfi : aykırı, zıt
münasebet-i mâkule : akla uygun bir bağ, ilgi, ilişki
nazar-ı zahirî : yüzeysel bakış
nâzik : zarif, ince, narin
nur : aydınlık
salâbet : sağlamlık, sertlik
silsile : zincir
şer : kötülük
şerait-i âdiye-i itibariye : var sayılan, normal, sıradan kurallar
tanzim etmek : düzenlemek
tenâsül : üreme
tesir-i hakikî : gerçek tesir
umum : bütün
umur-u hasîse : alçak ve değersiz işler
Vâcibü’l-Vücud : varlığı zorunlu olan ve var olmak için hiçbir sebebe ihtiyacı bulunmayan Allah
Vahdet : Allah’ın birliği
vârid olmak : ulaşmak, erişmek
vasıta : araç
vecih : yön, yüz
vücut : varlık
yed-i îdam : herşeyi yok edebilen el
zerrat : zerreler