Küçük Varlıklarda İnayet Tecellisi

Bil ki: Cüz’i şeylerdeki kudretin tasarrufunun genişlemesi ve bu küçük şey­le­rin emsalinin artması nisbetinde, ferde olan inayet ve ihtimam kuvvetlenir. Bi­na­­enaleyh “Ben denizde bir damlayım, deniz beni unutturur” deme. Aksine, ken­­disiyle kuşatılman nisbetinde, bütün emsaline kuvvetle nüfuz eden kavi bir ni­zamla daima korunmuş olduğuna deniz şahittir.

Çünkü küçüklük, gizlilik, kuşatılmış olmak nisbetinde ihtimam, ihmalden uzaklık, başkasının mü­da­ha­lesinden ve tesadüf oyuncağı olmaktan korunmuşluk artar, mahlûkiyet ve mas­nuiyetin zuhuru ziyadeleşir.

Görmez misin, merkez; başkasının tasallutu ve hücumlarından daha iyi ko­run­muştur. Çekirdek, tesadüf oyuncağı olmaktan ve kasırgaların tacizinden da­ha ziyade mahfuzdur. Çekirdeğe olan ihtimam daha kuvvetlidir. Ey insan! Sen arzın çekirdeğisin, arz ise âlemin yumurtasıdır. Bu sırdandır ki, Kur’an göklerin ve yerin yaratılışını çokça nazara verir ve bu­nu her şeyin yaratılışına bir unvan yapar.

Bil ki: Muhtelif ve sıradan şeylerin nizam ve mizana münafi bir şekilde bir­biri içine girip karışmasında görülen durum, tesadüfen değildir, nizam sû­re­tin­den çıkıp kitabet nakşına bir geçiştir. Lâkin bu kitabet, vehim aynasındaki ters gö­rüntüye bakan âmi- zâhiri bakışla kolaylıkla okunmaz.

Görmez misin, mesela bu karışık gördüğün şeyler tohumlar olsa, süm­bül­len­dik­lerinde tam bir nizam ortaya çıkar. Öyleyse, zahiren karışık görülen şeyler, ka­der kaleminin alışılmamış kitabetinden ibarettir.