âciz : güçsüz
azamet : büyüklük
bâkî : geri kalan
cüz : bölüm, kısım
eda etmek : yerine getirmek
fürû-u kesire : birçok dal
garaz : maksat, gaye
haşmet : görkem
hedef-i garaz : maksadın hedefi
ictimâ : toplanma, bir araya gelme
irade-i cüz’iye : cüz’î irade; insanın elindeki çok az seçme gücü
istiâre etme : başkasından kullanmak üzere alma, ödünç alma
istidad : kabiliyet, yetenek
istihdam : hizmet ettirme, çalıştırma
istinbat : bir söz veya bir işten gizli bir mânâ ve hüküm çıkarma
izhar : açığa çıkarma, gösterme
kasr-ı müşeyyed : sağlam yapılmış büyük köşk, saray
kelâm : ifade, söz
makasıd : maksatlar, gayeler
maksadü’l-makasıt : gayelerin gayesi
mecmu-u makasıt : gayelerin, isteklerin toplamı
metalib : istenen şeyler, istekler, arzular
muâvenet etmek : yardım etmek
murtabıt : bağlanmış, bağlı
müşterekün fih : kendisi üzerinde birleşilmiş olan
mütedahil : iç içe giren, birbirinin içine girmiş
mütedahilen müteselsil : iç içe girmiş daireler şeklinde zincirleme devam eden; küçükten büyüğe iç içe sıralanmış daireler
mütenasil : birbirinden doğan, tenasül eden
netice-i vahide : tek netice, bir sonuç
noksaniyet : eksiklik
semere : meyve
sıla-i rahim : yakınlık, akrabalık bağı, ilişkisi
sermeşk : örnek
taaddüd : birden fazla olma
tarz-ı ifade : ifade tarzı, anlatım biçimi
tasavvur-u basit : basit düşünce
tasvir : resimleme; kompozisyon, resim
tazammun : içine alma, içerme
tekmil : tamamlama, mükemmelleştirme
tesavir-i mütedahile : birbirine geçmiş tasvirler, resimlemeler
teselsül : zincirleme devam etme, ard arda gelme
teşyi : cesaretlendirmek
tevlid : doğurma
vaz’ etmek : koymak, yerleştirmek
vüs’at : genişlik
ziynet-i beyaniye : beyân ilmine ait ziynet, süs (edebî san’atlar)
becayiş : karşılıklı yer değiştirme, değiş-tokuş
belâgat : sözün düzgün, kusursuz, şekilde, hâlin ve makamın icabına göre söylenmesi
cezb etmek : çekmek
ezcümle : meselâ, örneğin
felsefe-i beyan : beyan ilminin felsefesi, gaye ve hikmeti
gaflet etme : umursamama, farkına varmama
garaz : gaye, hedef, maksat
hikmet-i vâzı’ : konulma gaye ve maksadı
illet : asıl sebep
inkılâp : değişim, dönüşüm
istikrâ : ayrı ayrı hadiselerdeki ortak vasıfları tesbit edip genel bir sonuç çıkarmak; tümevarım, endüksiyon
istimdat : yardım isteme
kelime-i vahide : bir tek kelime
lâfz : söz, kelime
maâni-i beyâniye : beyân ve maânî ilimleri (beyân; teşbih, istiâre, mecaz, kinâye gibi konularından bahseder; maânî; sözün maksada uygunluğundan bahseder.)
maâni-i müteaddid : birden fazla mânâlar
mânâ-yı hakikî : gerçek anlam
mânâ-yı muallâka : asılı, takılı mânâ
medet : yardım
merkep : binek
münasebât-ı nahviye ve sarfiye : dilbilgisi kurallarına ait münasebetler; fiil çekimi ve cümle yapısı ile ilgili kurallara ait bağlar
müstahak : hak eden, hak etmiş
müstetbeat : söze tabi olan mânâlar, söz söylerken, söz arasında işaretle anlatılanlar; çağrışımlar
sahibülbeyt : ev sahibi
suret-i hayatiye : hayatî suret, canlı şekil
telkih : aşılamak
telkihat : aşılamalar
teşerrüb : içme, içine çekme
ulûm-u akliye : aklî ilimler, akla dayanan ilimler
ulûm-u nakliye : naklî ilimler; hadis, tefsir, fıkıh gibi Kur'ân ve Hadisten yapılan aktarımlara dayanan ilimler