Metindeki Lügatları
Bu Risaleye Ait Soru Cevaplar
Lügat Listesi
Lügatler :
avâik : engeller, mâniler, zorluklar
basit : fazla unsur içermeyen, karmaşık bir yapıya sahip olmayan
cüz’ : bölüm, parça; bir bütünü oluşturan bölümlerden her biri
fehm : anlama, anlayış
ferd : birey
feyz-i tecellî : tecellî feyzi, sayısız yansımaları
gàmız : anlaşılması zor, kapalı, muğlak
hüviyet : kimlik, herhangi bir varlığı belirleyen özelliklerin tümü
i’vicâcât : zikzaklar, eğrilikler
illiyet : sebeplik, illetlik, sebep ve illet olma
imkân : mümkün kılma, olabilirlik, olasılık
intizam : düzenlilik, tertiplilik
Kadîr-i Ezelî : başlangıcı olmayan sonsuz kudret sahibi, Allah
katre : damla
kudret : güç ve iktidar; Cenâb-ı Hakkın güç ve iktidarı
küll : tüm; bütün; bölümlerden, parçalardan meydana gelmiş olan bütün
küre-i arz : yerküre, dünya
mahall-i taallûk-u kudret : Cenâb-ı Hakkın kudret sıfatının tecellî ettiği yer, mahal
mâlûliyet : bir sebebe ve illete bağlı olarak meydana gelme
mecmu’ : bütün
mezcetmek : kaynaştırmak
mikyas : ölçü, kıyaslama, karşılaştırma
muhtelif : farklı, değişik
mukabele : karşılıklı ve yüzyüze olma
muvazene : denge
mümkinat : varlığı ile yokluğu eşit ve imkân dâhilinde olup, varlığı Allah’ın var etmesine bağlı olanlar; yaratılan bütün varlıklar
müteveccih : yönelik, yönelmiş
müzahametsiz : birbirine engel olmaksızın, birbirini zorlamaksızın
nâmütenâhi : sonsuz
nisbeten : kıyasla, oranla
rüçhan : üstünlük
sath-ı arz : yeryüzü, dünya
satıh : yüzey
şebih : benzer, benzeyen
şeffafiyet : şeffaflık, saydamlık
şems : güneş
tanzîr etme : nazire yapma, benzetme, benzerini getirme
tasarrufat : tasarruflar, kullanımlar; Allah’ın isim, sıfat ve fiilerinin tecellîsi olan icraatlar
tasvir : birşeyin kendisine özgü niteliklerini tam ve açık biçimde anlatma; göz önünde canlandırma; betimleme
tecerrüd : soyutluk
tecezzî : bölünme, parçalara ayrılma
tekebbür : büyüklenme, büyüklük iddiasında bulunma
temsil : analoji; kıyaslama tarzında benzetme
tenakuz : zıddiyet, çelişki
terettüp, teselsül : sıralama, sıra ile, zincirleme ilişki
teshil etme : kolaylaştırma
timsal : görüntü, yansıyan görüntü
timsal-i şems : güneşin yansıyan görüntüsü
umum : hepsi, bütün
vesvese : şüphe, kuruntu
zaif : zayıf, güçsüz
zâtî : birşeyin bizzat kendi zâtında zorunlu olarak bulunan; zâtın zorunlu özelliği; meselâ tam olmasa da “Sıcaklık ateşin zâtî özelliğidir.” diyebiliriz. Çünkü tam zâtîlik Cenâb-ı Hakkın sıfatlarında vardır.
zerre : atom, maddenin en küçük parçası
basit : fazla unsur içermeyen, karmaşık bir yapıya sahip olmayan
cüz’ : bölüm, parça; bir bütünü oluşturan bölümlerden her biri
fehm : anlama, anlayış
ferd : birey
feyz-i tecellî : tecellî feyzi, sayısız yansımaları
gàmız : anlaşılması zor, kapalı, muğlak
hüviyet : kimlik, herhangi bir varlığı belirleyen özelliklerin tümü
i’vicâcât : zikzaklar, eğrilikler
illiyet : sebeplik, illetlik, sebep ve illet olma
imkân : mümkün kılma, olabilirlik, olasılık
intizam : düzenlilik, tertiplilik
Kadîr-i Ezelî : başlangıcı olmayan sonsuz kudret sahibi, Allah
katre : damla
kudret : güç ve iktidar; Cenâb-ı Hakkın güç ve iktidarı
küll : tüm; bütün; bölümlerden, parçalardan meydana gelmiş olan bütün
küre-i arz : yerküre, dünya
mahall-i taallûk-u kudret : Cenâb-ı Hakkın kudret sıfatının tecellî ettiği yer, mahal
mâlûliyet : bir sebebe ve illete bağlı olarak meydana gelme
mecmu’ : bütün
mezcetmek : kaynaştırmak
mikyas : ölçü, kıyaslama, karşılaştırma
muhtelif : farklı, değişik
mukabele : karşılıklı ve yüzyüze olma
muvazene : denge
mümkinat : varlığı ile yokluğu eşit ve imkân dâhilinde olup, varlığı Allah’ın var etmesine bağlı olanlar; yaratılan bütün varlıklar
müteveccih : yönelik, yönelmiş
müzahametsiz : birbirine engel olmaksızın, birbirini zorlamaksızın
nâmütenâhi : sonsuz
nisbeten : kıyasla, oranla
rüçhan : üstünlük
sath-ı arz : yeryüzü, dünya
satıh : yüzey
şebih : benzer, benzeyen
şeffafiyet : şeffaflık, saydamlık
şems : güneş
tanzîr etme : nazire yapma, benzetme, benzerini getirme
tasarrufat : tasarruflar, kullanımlar; Allah’ın isim, sıfat ve fiilerinin tecellîsi olan icraatlar
tasvir : birşeyin kendisine özgü niteliklerini tam ve açık biçimde anlatma; göz önünde canlandırma; betimleme
tecerrüd : soyutluk
tecezzî : bölünme, parçalara ayrılma
tekebbür : büyüklenme, büyüklük iddiasında bulunma
temsil : analoji; kıyaslama tarzında benzetme
tenakuz : zıddiyet, çelişki
terettüp, teselsül : sıralama, sıra ile, zincirleme ilişki
teshil etme : kolaylaştırma
timsal : görüntü, yansıyan görüntü
timsal-i şems : güneşin yansıyan görüntüsü
umum : hepsi, bütün
vesvese : şüphe, kuruntu
zaif : zayıf, güçsüz
zâtî : birşeyin bizzat kendi zâtında zorunlu olarak bulunan; zâtın zorunlu özelliği; meselâ tam olmasa da “Sıcaklık ateşin zâtî özelliğidir.” diyebiliriz. Çünkü tam zâtîlik Cenâb-ı Hakkın sıfatlarında vardır.
zerre : atom, maddenin en küçük parçası
Üçüncü Nokta: 2 لَيْسَ كَمِثْلِهِ شَىْءٌ1 - وَ ِللهِ الْمَثَلُ اْلاَعَلٰى
Temsil, tasvir ve tasavvuru teshil ettiğinden şu gamız noktayı altı temsil ile işaret edeceğiz. İşte şeffâfiyet, mukabele, muvazene, intizam, tecerrüd, itaatin sırlarını birden zihinde mezc edebilsen; vesvesesiz bu noktayı anlayacaksın.
Sakın mikyas yapma! Âciz mümkinâtın zaif, küçücük mikyasları Kadîr-i Ezelînin tasarrufatına şebîh olamaz. Tanzîr edemez. Yalnız şu emrin imkânının fehmini teshîl eder.
Birinci Temsil: Şemsin feyz-i tecellîsi olan timsali, denizin mecmu’sathında, denizin her bir katresinde aynı hüviyeti gösteriyor. Küre-i Arz perdesiz güneşe karşı muhtelif cam parçalarından olsa; timsal-i şems her bir parçada ve umum sath-ı arzda müzahametsiz, tecezzîsiz, tenakussuz bir olur. İşte şeffâfiyet sırrı. Faraza şems muhtar olsaydı, o feyizden biri daha rahat, diğeri daha zahmet olamazdı.
Temsil, tasvir ve tasavvuru teshil ettiğinden şu gamız noktayı altı temsil ile işaret edeceğiz. İşte şeffâfiyet, mukabele, muvazene, intizam, tecerrüd, itaatin sırlarını birden zihinde mezc edebilsen; vesvesesiz bu noktayı anlayacaksın.
Sakın mikyas yapma! Âciz mümkinâtın zaif, küçücük mikyasları Kadîr-i Ezelînin tasarrufatına şebîh olamaz. Tanzîr edemez. Yalnız şu emrin imkânının fehmini teshîl eder.
Birinci Temsil: Şemsin feyz-i tecellîsi olan timsali, denizin mecmu’sathında, denizin her bir katresinde aynı hüviyeti gösteriyor. Küre-i Arz perdesiz güneşe karşı muhtelif cam parçalarından olsa; timsal-i şems her bir parçada ve umum sath-ı arzda müzahametsiz, tecezzîsiz, tenakussuz bir olur. İşte şeffâfiyet sırrı. Faraza şems muhtar olsaydı, o feyizden biri daha rahat, diğeri daha zahmet olamazdı.
Dipnotlar - Arapça İbareler - Haşiyeler:
1 : “Onun hiçbir benzeri yoktur.” Şûrâ Sûresi, 42:11.
2 : “En yüce sıfatlar Allah’ındır (En yüce misaller Allah’a ve Onun sıfatlarına aittir.)” Nahl Sûresi, 16:60
2 : “En yüce sıfatlar Allah’ındır (En yüce misaller Allah’a ve Onun sıfatlarına aittir.)” Nahl Sûresi, 16:60
Lügatler :
avâik : engeller, mâniler, zorluklar
basit : fazla unsur içermeyen, karmaşık bir yapıya sahip olmayan
cüz’ : bölüm, parça; bir bütünü oluşturan bölümlerden her biri
fehm : anlama, anlayış
ferd : birey
feyz-i tecellî : tecellî feyzi, sayısız yansımaları
gàmız : anlaşılması zor, kapalı, muğlak
hüviyet : kimlik, herhangi bir varlığı belirleyen özelliklerin tümü
i’vicâcât : zikzaklar, eğrilikler
illiyet : sebeplik, illetlik, sebep ve illet olma
imkân : mümkün kılma, olabilirlik, olasılık
intizam : düzenlilik, tertiplilik
Kadîr-i Ezelî : başlangıcı olmayan sonsuz kudret sahibi, Allah
katre : damla
kudret : güç ve iktidar; Cenâb-ı Hakkın güç ve iktidarı
küll : tüm; bütün; bölümlerden, parçalardan meydana gelmiş olan bütün
küre-i arz : yerküre, dünya
mahall-i taallûk-u kudret : Cenâb-ı Hakkın kudret sıfatının tecellî ettiği yer, mahal
mâlûliyet : bir sebebe ve illete bağlı olarak meydana gelme
mecmu’ : bütün
mezcetmek : kaynaştırmak
mikyas : ölçü, kıyaslama, karşılaştırma
muhtelif : farklı, değişik
mukabele : karşılıklı ve yüzyüze olma
muvazene : denge
mümkinat : varlığı ile yokluğu eşit ve imkân dâhilinde olup, varlığı Allah’ın var etmesine bağlı olanlar; yaratılan bütün varlıklar
müteveccih : yönelik, yönelmiş
müzahametsiz : birbirine engel olmaksızın, birbirini zorlamaksızın
nâmütenâhi : sonsuz
nisbeten : kıyasla, oranla
rüçhan : üstünlük
sath-ı arz : yeryüzü, dünya
satıh : yüzey
şebih : benzer, benzeyen
şeffafiyet : şeffaflık, saydamlık
şems : güneş
tanzîr etme : nazire yapma, benzetme, benzerini getirme
tasarrufat : tasarruflar, kullanımlar; Allah’ın isim, sıfat ve fiilerinin tecellîsi olan icraatlar
tasvir : birşeyin kendisine özgü niteliklerini tam ve açık biçimde anlatma; göz önünde canlandırma; betimleme
tecerrüd : soyutluk
tecezzî : bölünme, parçalara ayrılma
tekebbür : büyüklenme, büyüklük iddiasında bulunma
temsil : analoji; kıyaslama tarzında benzetme
tenakuz : zıddiyet, çelişki
terettüp, teselsül : sıralama, sıra ile, zincirleme ilişki
teshil etme : kolaylaştırma
timsal : görüntü, yansıyan görüntü
timsal-i şems : güneşin yansıyan görüntüsü
umum : hepsi, bütün
vesvese : şüphe, kuruntu
zaif : zayıf, güçsüz
zâtî : birşeyin bizzat kendi zâtında zorunlu olarak bulunan; zâtın zorunlu özelliği; meselâ tam olmasa da “Sıcaklık ateşin zâtî özelliğidir.” diyebiliriz. Çünkü tam zâtîlik Cenâb-ı Hakkın sıfatlarında vardır.
zerre : atom, maddenin en küçük parçası
basit : fazla unsur içermeyen, karmaşık bir yapıya sahip olmayan
cüz’ : bölüm, parça; bir bütünü oluşturan bölümlerden her biri
fehm : anlama, anlayış
ferd : birey
feyz-i tecellî : tecellî feyzi, sayısız yansımaları
gàmız : anlaşılması zor, kapalı, muğlak
hüviyet : kimlik, herhangi bir varlığı belirleyen özelliklerin tümü
i’vicâcât : zikzaklar, eğrilikler
illiyet : sebeplik, illetlik, sebep ve illet olma
imkân : mümkün kılma, olabilirlik, olasılık
intizam : düzenlilik, tertiplilik
Kadîr-i Ezelî : başlangıcı olmayan sonsuz kudret sahibi, Allah
katre : damla
kudret : güç ve iktidar; Cenâb-ı Hakkın güç ve iktidarı
küll : tüm; bütün; bölümlerden, parçalardan meydana gelmiş olan bütün
küre-i arz : yerküre, dünya
mahall-i taallûk-u kudret : Cenâb-ı Hakkın kudret sıfatının tecellî ettiği yer, mahal
mâlûliyet : bir sebebe ve illete bağlı olarak meydana gelme
mecmu’ : bütün
mezcetmek : kaynaştırmak
mikyas : ölçü, kıyaslama, karşılaştırma
muhtelif : farklı, değişik
mukabele : karşılıklı ve yüzyüze olma
muvazene : denge
mümkinat : varlığı ile yokluğu eşit ve imkân dâhilinde olup, varlığı Allah’ın var etmesine bağlı olanlar; yaratılan bütün varlıklar
müteveccih : yönelik, yönelmiş
müzahametsiz : birbirine engel olmaksızın, birbirini zorlamaksızın
nâmütenâhi : sonsuz
nisbeten : kıyasla, oranla
rüçhan : üstünlük
sath-ı arz : yeryüzü, dünya
satıh : yüzey
şebih : benzer, benzeyen
şeffafiyet : şeffaflık, saydamlık
şems : güneş
tanzîr etme : nazire yapma, benzetme, benzerini getirme
tasarrufat : tasarruflar, kullanımlar; Allah’ın isim, sıfat ve fiilerinin tecellîsi olan icraatlar
tasvir : birşeyin kendisine özgü niteliklerini tam ve açık biçimde anlatma; göz önünde canlandırma; betimleme
tecerrüd : soyutluk
tecezzî : bölünme, parçalara ayrılma
tekebbür : büyüklenme, büyüklük iddiasında bulunma
temsil : analoji; kıyaslama tarzında benzetme
tenakuz : zıddiyet, çelişki
terettüp, teselsül : sıralama, sıra ile, zincirleme ilişki
teshil etme : kolaylaştırma
timsal : görüntü, yansıyan görüntü
timsal-i şems : güneşin yansıyan görüntüsü
umum : hepsi, bütün
vesvese : şüphe, kuruntu
zaif : zayıf, güçsüz
zâtî : birşeyin bizzat kendi zâtında zorunlu olarak bulunan; zâtın zorunlu özelliği; meselâ tam olmasa da “Sıcaklık ateşin zâtî özelliğidir.” diyebiliriz. Çünkü tam zâtîlik Cenâb-ı Hakkın sıfatlarında vardır.
zerre : atom, maddenin en küçük parçası
