SARIKAMIŞ
Kars iline bağlı bir ilçe olan Sarıkamış, Doğu Anadolu Bölgesinde yer alır. Doğuda Kağızman (Kars), güneyde Eleşkirt (Ağrı), Güneybatıda Horasan (Erzurum), Batıda Narman (Erzurum), Kuzeybatıda Şenkaya (Erzurum) Kuzeyde Selim (Kars) ile çevrilidir. Adı 16. yüzyıl Osmanlı Tahrir defterlerinde “Sarıkamışlı Türkmen Oymağı” adıyla anılır. Sarıkamış’a adlarını veren Türkmen Boyunun Hazar Gölü doğusundaki Sarıkamış çukurundan geldikleri rivayet edilir. Yüzölçümü 1751 km², yükseltisi 2225 metredir.
Osmanlı döneminde yüz yıllar boyunca hudut boylarını teşkil eden Sarıkamış ve çevresi Türk-Rus mücadelesine sürekli olarak sahne oldu. Özellikle 19. ve 20. yüzyıllarda kanlı olaylara sahne oldu. 1877-1878 yıllarında istilacı Ruslar bu bölgeye saldırdı. Gazi Ahmed Muhtar Paşa komutasındaki Osmanlı ordusu karşısında Rus orduları çok feci bir hezimete uğradı. Ancak Osmanlı Devletinin diğer cephelerde talihsiz bir yenilgiye uğraması sebebiyle Doğu cephesi de düştü. 3 Mart 1878 tarihinde Ayastafenos, 13 Temmuz 1878 tarihinde Berlin Antlaşmaları imzalanarak Kars, Batum ve Ardahan harp tazminatı olarak Ruslara bırakıldı.
1 Kasım 1914 tarihinde Rus orduları yeniden Sarıkamış’tan Pasinlere doğru Anadoluyu istila etmek üzere tekrar taarruza geçti. 6 gün süren Köprü Köy muharebelerinde ağır bir darbe yiyen Rus orduları Sarıkamış’a kadar geriledi. Sarıkamış’ta yenilen ordularının moralini yükseltmek ve yeni taarruz hazırlıklarına girişmek üzere Çar Nikola ikinci karargâh kurdu. Bu sırada Sarıkamış, Selim ve Kars arasında toplanan Rus ordularını imhâ planıyla Enver Paşa komutasında meşhur Sarıkamış Harekâtı başladı. Ağır kış şartları sebebiyle, Osmanlı ordusu henüz savaşmaya fırsat bulamadan büyük kayıplar verdi.
1917 tarihinde Rusya’da Bolşevik İhtilâli baş gösterdi. İç çekişmelere düşen Rus yönetimi, bölgeden ordusunu çekmek zorunda kaldı. 3 Mart 1918’de yapılan barış andlaşmasıyla harp tazminatı olarak verilmiş bulunan Batum, Kars ve Ardahan geri alındı.
Ancak Ruslar, Ermeni ve Taşnakların silahlanıp Osmanlı Devletine karşı isyan etmeleri için kışkırtmalarda bulundular. Bölgede büyük çaplı katliam yapan Ermeni güçleri 5 Nisan 1918 tarihinde Kâzım Karabekir komutasındaki Osmanlı Ordusu Ermenileri Sarıkamış’tan kovdu.
Osmanlı döneminde yüz yıllar boyunca hudut boylarını teşkil eden Sarıkamış ve çevresi Türk-Rus mücadelesine sürekli olarak sahne oldu. Özellikle 19. ve 20. yüzyıllarda kanlı olaylara sahne oldu. 1877-1878 yıllarında istilacı Ruslar bu bölgeye saldırdı. Gazi Ahmed Muhtar Paşa komutasındaki Osmanlı ordusu karşısında Rus orduları çok feci bir hezimete uğradı. Ancak Osmanlı Devletinin diğer cephelerde talihsiz bir yenilgiye uğraması sebebiyle Doğu cephesi de düştü. 3 Mart 1878 tarihinde Ayastafenos, 13 Temmuz 1878 tarihinde Berlin Antlaşmaları imzalanarak Kars, Batum ve Ardahan harp tazminatı olarak Ruslara bırakıldı.
1 Kasım 1914 tarihinde Rus orduları yeniden Sarıkamış’tan Pasinlere doğru Anadoluyu istila etmek üzere tekrar taarruza geçti. 6 gün süren Köprü Köy muharebelerinde ağır bir darbe yiyen Rus orduları Sarıkamış’a kadar geriledi. Sarıkamış’ta yenilen ordularının moralini yükseltmek ve yeni taarruz hazırlıklarına girişmek üzere Çar Nikola ikinci karargâh kurdu. Bu sırada Sarıkamış, Selim ve Kars arasında toplanan Rus ordularını imhâ planıyla Enver Paşa komutasında meşhur Sarıkamış Harekâtı başladı. Ağır kış şartları sebebiyle, Osmanlı ordusu henüz savaşmaya fırsat bulamadan büyük kayıplar verdi.
1917 tarihinde Rusya’da Bolşevik İhtilâli baş gösterdi. İç çekişmelere düşen Rus yönetimi, bölgeden ordusunu çekmek zorunda kaldı. 3 Mart 1918’de yapılan barış andlaşmasıyla harp tazminatı olarak verilmiş bulunan Batum, Kars ve Ardahan geri alındı.
Ancak Ruslar, Ermeni ve Taşnakların silahlanıp Osmanlı Devletine karşı isyan etmeleri için kışkırtmalarda bulundular. Bölgede büyük çaplı katliam yapan Ermeni güçleri 5 Nisan 1918 tarihinde Kâzım Karabekir komutasındaki Osmanlı Ordusu Ermenileri Sarıkamış’tan kovdu.
