âdi : basit, sıradan
alenen : açıktan
âmâl : emeller, istekler
aşiyane : yuva
cebr : zorlama, zorbalık
adalet : hak sahibine hakkını verme, haksızı terbiye etme ve cezalandırma
Asr-ı Saadet : mutluluk asrı; Peygamber Efendimizin (a.s.m.) yaşadığı dönem
bâhusus : özellikle
burhan-ı bâhir : apaçık delil
câmi : içine alan, kapsayıcı
cemî : bütün
delil-i kat'î : kesin delil
devlet-i mütemeddine-i sâlife : geçmişteki medenî devlet
ebed : sonu olmayan sonsuzluk
efkâr : fikirler
enbiya : nebiler, peygamberler
ezel : başlangıcı olmayan sonsuzluk
fıtrat : yaratılış
fikr-i münevver : aydın fikir, düşünce
Garb : Batı
gurub : batış
hakikat : esas, gerçek
hakikî : gerçek
hasıl olan : meydana gelen
intibak etmek : çevreye veya bir duruma uymak
istidad : yetenek, ruhsal özellikleri
istidâdât-ı kemâl : mükemmellik ve olgunluk yetenekleri, çekirdekleri
kaviyen : kuvvetli bir şekilde
kelâm-ı ezelî : Ezelî kelâm; Allah’ın kelâmı; Kur’ân-ı Kerim
lâsiyyema : bilhassa, özellikle
levâzımât : gerekli olan şeyler
maddî : maddeden olan
mahall-i zuhur : ortaya çıktığı yer
mahsul : ürün
maşrık-ı tulûu : doğuş ufku
mehd-i teşekkül : teşekkül beşiği, oluşum yeri, yatağı
memalik-i Osmaniye : Osmanlı toprakları
meylü’t-terakki : ilerleme, kalkınma meyli, eğilimi
müddeâ : iddia edilen şey
müsâvât : eşitlik
neşvünemâ : büyüyüp gelişme
netâic : neticeler, sonuçlar
nispet : kıyas, oran
nispetinde : oranında
revabıt : rabıtalar, bağlar
sadr-ı evvel : İslâmın başlangıç devri, sahabeler dönemi
semere : meyve, netice
sist-i atâletle : tembelliğin gevşekliğiyle
sümum-u ağrâz : kinlerin zehirleri, kötü maksatların zehirleri
Şark : Doğu
şecere-i meylü’l-istikmâl-i âlem : ağaç gibi dal budak salan kâinattaki gelişme eğilimi
şecere-i tûbâ : Cennetteki tûba ağacı
şems-i İslâmiyet : İslâm güneşi
şeriat-ı garrâ : parlak ve nurlu şeriat, İslâmiyet
şübban-ı vatan : vatan gençleri, vatan yiğitleri
tegaddî : gıdalanma, gıdasını alma
telâhuk-u efkâr : düşüncelerin birbirine eklenmesi; düşünce ve tecrübelerin birikimi
teşerrub : içme
tevessü etmek : genişlemek, yayılmak
tevessü : genişleme
umum : bütün
ümitvar : ümitli
zîhayat : canlı, hayat sahibi
deverân-ı dem : kan dolaşımı
ebedî : sonsuz
ecel-i inkıraz : dağılıp yok olma vakti, çökme zamanı
efkâr : fikirler
emel etmek : ümit etmek, ümit bağlamak
fikr-i beşer : insan fikri
galebe-i vahşet : vahşetin üstünlüğü, ilkelliğin üstünlüğü
hakikat : esas, gerçek
hercümerc etmek : alt üst etmek; karma karışık etmek
himmet : ciddi gayret
hükûmet-i zaife : zayıf hükûmet
hükümfermâ : egemen, hüküm süren
hükümran : hükmü geçen, hükmeden, egemen olan
hürriyet-i âdilâne : adaletli hürriyet
idare-i umumî : genel idare
ihtizaz : sarsıntı
inkılâp : değişim, dönüşüm
inkıraz : yıkılma, dağılıp yok olma, son bulma
istidad-ı gayr-ı mütenâhî : sonsuz yetenek
istidad-ı terakki : ilerleme ve kalkınma yeteneği
istidat : kabiliyet, yetenek
kaviyen : kuvvetli bir şekilde
kayd-ı ömr-ü tabiî : doğal ömür sınırı
kitab-ı Avrupa sahaifi : Avrupa kitabının sayfaları; Avrupa tarihinin yaprakları
küre-i arz : yerküre, dünya
mahdut : sınırlı
mahsul : ürün
mahsulât : ürünler
mâlik : sahip
marifet : bilgi, eğitim
metin : sağlam, kuvvetli
müdebbir : idareci; idare eden, çekip çeviren
müvellid : doğurtan; ebe
müyûlât : meyiller, eğilimler
nazara almak : dikkate almak
nispetinde : ölçüsünde
sahâif : sayfalar, tarih sayfaları
sahâif-i tarihiye : tarihî sayfalar
Süreyya : Ülker yıldızı, pervin
şer'î : dine uygun
tahlis : kurtarmak
tasallut-u medeniyet : medeniyetin musallat olması, hâkimiyeti
teâlî : yükselme, yücelme
tedennî : alçalma, gerileme
tekemmül : mükemmelleşme, olgunlaşma
tevsi etmek : genişletmek
tezayüd : ziyadeleşme, artma
ulvî : yüce, büyük
vahşet : ilkellik (medeniyetin zıttı)
zaman-ı mâzi : geçmiş zaman
zaman-ı sâlif : geçmiş zaman
zîmedhal : giriş yeri, menfez; karışma yeteneği