Metindeki Lügatları
Görüntülü ve Sesli Dersler
Bu Sayfaya Ait Soru Cevaplar
Lügat Listesi
Lügatler :
basar (sıfatı) : Cenâb-ı Hakkın her şeyi görmesi, müşahede etmesi ve bütün varlıklara görme kabiliyetini vermesi sıfatı
bekà : süreklilik, devamlılık
belâgat : sözün düzgün, kusursuz, yerinde, hâlin ve makamın icabına göre söylenmesi
cihet : taraf, yön
delâlet etmek : delil olmak, işaret etmek
gem : atı yönetmek için ağzına takılan demir alet
hayat (sıfatı) : Cenâb-ı Hakkın, diri ve gerçek hayat sahibi olması ve her canlıya hayat vemesi sıfatı
ikmal etmek : tamamlamak
iktiza etmek : gerektirmek
ilim (sıfatı) : Cenab-ı Hakk’ın her şeyi kuşatan, sınırsız, ezelî ve ebedî olan bilme sıfatı
irade (sıfatı) : Cenâb-ı Hakkın dilediği bir şeyi, dilediği zamanda şekli, ölçüsü ve keyfiyeti itibariyle tayin etmesi
istilzam etmek : gerektirmek
kaide : düstur, prensip
kelâm (sıfatı) : Cenâb-ı Hakkın vahiy ve ilham ile kâinattaki varlıklarla konuşması ve varlıklarla konuşma kabiliyetini vermesi
kudret (sıfatı) : Allah’ın bütün varlığı kuşatan güç ve iktidarı
lâfza-i Celâl : “Allah” kelimesi
makbul : kabul gören, geçerli
merzûk : rızıklanan, ihtiyaçları verilen
muhassısa : Cenâb-ı Hakkın iradesiyle birçok ihtimaller arasından bir ihtimali seçerek tayin etmesi, belirlemesi
müessire : Cenab-ı Hakkın sonsuz kudretiyle dilediğini yapan sıfatı
mümeyyize : Cenâb-ı Hakkın varlıkları ve o varlıklara lâzım olan şeyleri birbirinden ayırt etme sıfatı
mütemmim : tamamlayan, tamamlayıcı
ne ayn ve gayr (sıfatlar) : yedi sıfat; zâtî ve fiilî olmayan sıfatlar; ilim, irade, kudret gibi
Rahîm : çok merhametli; rahmetinin çok özel tecellîleri olan ve sonsuz şefkat ve merhamet sahibi Allah
Rahmân : bütün yarattıkları esirgeyip koruyan, şefkat eden ve rızıklandıran sonsuz rahmet sahibi Allah
remiz : gizli bir mânâyı ince bir işaretle gösterme
Rezzâk : bütün varlıkların rızıklarını tekrar tekrar veren ve ihtiyaçlarını karşılayan Allah
rızık : Allah’ın ihsan ettiği nimetler, ihsanlar
san’atü’t-tedellî : üslûp ve ifadede yukarıdan aşağıya, büyükten küçüğe inme san’atı
sem’ (sıfatı) : Cenâb-ı Hakkın her şeyi hakkıyla işitmesi ve bütün varlıklara işitme duyularını vermesi
semere-i rızık : rızık meyvesi, neticesi
sıfât-ı ayniye : Zâtî sıfatlar; Allah’ın zıtlarıyla nitelenmesi düşünülemeyen sıfatları; kıdem, bekà, vahdaniyet gibi
sıfât-ı gayriye : fiilî sıfatlar; rezzakiyet, ihya, imate gibi
sıfât-ı seb’a : yedi sıfat
tekerrür-ü vücud : varlığın tekrarlanması; tekrar yaratılması
vücut : varlık
zira : çünkü
bekà : süreklilik, devamlılık
belâgat : sözün düzgün, kusursuz, yerinde, hâlin ve makamın icabına göre söylenmesi
cihet : taraf, yön
delâlet etmek : delil olmak, işaret etmek
gem : atı yönetmek için ağzına takılan demir alet
hayat (sıfatı) : Cenâb-ı Hakkın, diri ve gerçek hayat sahibi olması ve her canlıya hayat vemesi sıfatı
ikmal etmek : tamamlamak
iktiza etmek : gerektirmek
ilim (sıfatı) : Cenab-ı Hakk’ın her şeyi kuşatan, sınırsız, ezelî ve ebedî olan bilme sıfatı
irade (sıfatı) : Cenâb-ı Hakkın dilediği bir şeyi, dilediği zamanda şekli, ölçüsü ve keyfiyeti itibariyle tayin etmesi
istilzam etmek : gerektirmek
kaide : düstur, prensip
kelâm (sıfatı) : Cenâb-ı Hakkın vahiy ve ilham ile kâinattaki varlıklarla konuşması ve varlıklarla konuşma kabiliyetini vermesi
kudret (sıfatı) : Allah’ın bütün varlığı kuşatan güç ve iktidarı
lâfza-i Celâl : “Allah” kelimesi
makbul : kabul gören, geçerli
merzûk : rızıklanan, ihtiyaçları verilen
muhassısa : Cenâb-ı Hakkın iradesiyle birçok ihtimaller arasından bir ihtimali seçerek tayin etmesi, belirlemesi
müessire : Cenab-ı Hakkın sonsuz kudretiyle dilediğini yapan sıfatı
mümeyyize : Cenâb-ı Hakkın varlıkları ve o varlıklara lâzım olan şeyleri birbirinden ayırt etme sıfatı
mütemmim : tamamlayan, tamamlayıcı
ne ayn ve gayr (sıfatlar) : yedi sıfat; zâtî ve fiilî olmayan sıfatlar; ilim, irade, kudret gibi
Rahîm : çok merhametli; rahmetinin çok özel tecellîleri olan ve sonsuz şefkat ve merhamet sahibi Allah
Rahmân : bütün yarattıkları esirgeyip koruyan, şefkat eden ve rızıklandıran sonsuz rahmet sahibi Allah
remiz : gizli bir mânâyı ince bir işaretle gösterme
Rezzâk : bütün varlıkların rızıklarını tekrar tekrar veren ve ihtiyaçlarını karşılayan Allah
rızık : Allah’ın ihsan ettiği nimetler, ihsanlar
san’atü’t-tedellî : üslûp ve ifadede yukarıdan aşağıya, büyükten küçüğe inme san’atı
sem’ (sıfatı) : Cenâb-ı Hakkın her şeyi hakkıyla işitmesi ve bütün varlıklara işitme duyularını vermesi
semere-i rızık : rızık meyvesi, neticesi
sıfât-ı ayniye : Zâtî sıfatlar; Allah’ın zıtlarıyla nitelenmesi düşünülemeyen sıfatları; kıdem, bekà, vahdaniyet gibi
sıfât-ı gayriye : fiilî sıfatlar; rezzakiyet, ihya, imate gibi
sıfât-ı seb’a : yedi sıfat
tekerrür-ü vücud : varlığın tekrarlanması; tekrar yaratılması
vücut : varlık
zira : çünkü
İkincisi: Cenâb-ı Hakkın ismi, Zât-ı Akdesine ayn olduğu cihetle, Lâfza-i Celâl, sıfât-ı ayniyeye işarettir. 1 اَلرَّحِيمِ de, fiilî olan sıfât-ı gayriyeye îmadır. 2 اَلرَّحْمٰنِ dahi, ne ayn ne gayr olan sıfât-ı seb’aya remizdir. Zira Rahmân, “Rezzak” mânasınadır. Rızık, bekaya sebeptir. Beka, tekerrür-ü vücuttan ibarettir. Vücut ise, birincisi mümeyyize, ikincisi muhassısa, üçüncüsü müessire olmak üzere, “ilim, irade, kudret” sıfatlarını istilzam eder. Beka dahi, semere-i rızık mahsulü olduğu için, “basar, sem’, kelâm” sıfatlarını iktiza eder ki, merzuk, istediği zaman ihtiyacını görsün, istediği zaman işitsin, aralarında vasıta bulunduğu takdirde o vasıta ile konuşsun. Bu altı sıfat, şüphesiz, birinci sıfatı olan “hayat”ı istilzam ederler.
S - Rahmân büyük nimetlere, Rahîm küçük nimetlere delâlet ettikleri cihetle, Rahîm’in, Rahmân’dan sonra zikri, yukarıdan aşağıya inmek mânâsına olan “san’atü’t-tedellî” kaidesine dahildir. Bu ise, belâgatça makbul değildir.
C - Evet, kaşlar göze, gem ata mütemmim oldukları ve onların noksanlarını ikmal ettikleri gibi, küçük nîmetler de büyük nimetlere mütemmimdirler. Bu itibarla, mütemmim olan, haddizatında küçük de olsa, faideyi ikmal ettiğinden, büyükten daha büyük olması icap eder.
S - Rahmân büyük nimetlere, Rahîm küçük nimetlere delâlet ettikleri cihetle, Rahîm’in, Rahmân’dan sonra zikri, yukarıdan aşağıya inmek mânâsına olan “san’atü’t-tedellî” kaidesine dahildir. Bu ise, belâgatça makbul değildir.
C - Evet, kaşlar göze, gem ata mütemmim oldukları ve onların noksanlarını ikmal ettikleri gibi, küçük nîmetler de büyük nimetlere mütemmimdirler. Bu itibarla, mütemmim olan, haddizatında küçük de olsa, faideyi ikmal ettiğinden, büyükten daha büyük olması icap eder.
Dipnotlar - Arapça İbareler - Haşiyeler:
1 : “Rahmeti herşeyi kuşatmakla birlikte, dilediği varlıklara çok özel ihsanı ve hususî rahmet tecelîsi olan Allah.” Fatiha Sûresi, 1:3.
2 : “Kullarına karşı çok merhametli olan ve şefkat eserleri bütün varlık âlemini kuşatan Allah.” Fatiha Sûresi, 1:3.
2 : “Kullarına karşı çok merhametli olan ve şefkat eserleri bütün varlık âlemini kuşatan Allah.” Fatiha Sûresi, 1:3.
Önceki Risale: Kur’ân nedir, tarifi nasıldır? / Sonraki Risale: Bakara Sûresi
Lügatler :
basar (sıfatı) : Cenâb-ı Hakkın her şeyi görmesi, müşahede etmesi ve bütün varlıklara görme kabiliyetini vermesi sıfatı
bekà : süreklilik, devamlılık
belâgat : sözün düzgün, kusursuz, yerinde, hâlin ve makamın icabına göre söylenmesi
cihet : taraf, yön
delâlet etmek : delil olmak, işaret etmek
gem : atı yönetmek için ağzına takılan demir alet
hayat (sıfatı) : Cenâb-ı Hakkın, diri ve gerçek hayat sahibi olması ve her canlıya hayat vemesi sıfatı
ikmal etmek : tamamlamak
iktiza etmek : gerektirmek
ilim (sıfatı) : Cenab-ı Hakk’ın her şeyi kuşatan, sınırsız, ezelî ve ebedî olan bilme sıfatı
irade (sıfatı) : Cenâb-ı Hakkın dilediği bir şeyi, dilediği zamanda şekli, ölçüsü ve keyfiyeti itibariyle tayin etmesi
istilzam etmek : gerektirmek
kaide : düstur, prensip
kelâm (sıfatı) : Cenâb-ı Hakkın vahiy ve ilham ile kâinattaki varlıklarla konuşması ve varlıklarla konuşma kabiliyetini vermesi
kudret (sıfatı) : Allah’ın bütün varlığı kuşatan güç ve iktidarı
lâfza-i Celâl : “Allah” kelimesi
makbul : kabul gören, geçerli
merzûk : rızıklanan, ihtiyaçları verilen
muhassısa : Cenâb-ı Hakkın iradesiyle birçok ihtimaller arasından bir ihtimali seçerek tayin etmesi, belirlemesi
müessire : Cenab-ı Hakkın sonsuz kudretiyle dilediğini yapan sıfatı
mümeyyize : Cenâb-ı Hakkın varlıkları ve o varlıklara lâzım olan şeyleri birbirinden ayırt etme sıfatı
mütemmim : tamamlayan, tamamlayıcı
ne ayn ve gayr (sıfatlar) : yedi sıfat; zâtî ve fiilî olmayan sıfatlar; ilim, irade, kudret gibi
Rahîm : çok merhametli; rahmetinin çok özel tecellîleri olan ve sonsuz şefkat ve merhamet sahibi Allah
Rahmân : bütün yarattıkları esirgeyip koruyan, şefkat eden ve rızıklandıran sonsuz rahmet sahibi Allah
remiz : gizli bir mânâyı ince bir işaretle gösterme
Rezzâk : bütün varlıkların rızıklarını tekrar tekrar veren ve ihtiyaçlarını karşılayan Allah
rızık : Allah’ın ihsan ettiği nimetler, ihsanlar
san’atü’t-tedellî : üslûp ve ifadede yukarıdan aşağıya, büyükten küçüğe inme san’atı
sem’ (sıfatı) : Cenâb-ı Hakkın her şeyi hakkıyla işitmesi ve bütün varlıklara işitme duyularını vermesi
semere-i rızık : rızık meyvesi, neticesi
sıfât-ı ayniye : Zâtî sıfatlar; Allah’ın zıtlarıyla nitelenmesi düşünülemeyen sıfatları; kıdem, bekà, vahdaniyet gibi
sıfât-ı gayriye : fiilî sıfatlar; rezzakiyet, ihya, imate gibi
sıfât-ı seb’a : yedi sıfat
tekerrür-ü vücud : varlığın tekrarlanması; tekrar yaratılması
vücut : varlık
zira : çünkü
bekà : süreklilik, devamlılık
belâgat : sözün düzgün, kusursuz, yerinde, hâlin ve makamın icabına göre söylenmesi
cihet : taraf, yön
delâlet etmek : delil olmak, işaret etmek
gem : atı yönetmek için ağzına takılan demir alet
hayat (sıfatı) : Cenâb-ı Hakkın, diri ve gerçek hayat sahibi olması ve her canlıya hayat vemesi sıfatı
ikmal etmek : tamamlamak
iktiza etmek : gerektirmek
ilim (sıfatı) : Cenab-ı Hakk’ın her şeyi kuşatan, sınırsız, ezelî ve ebedî olan bilme sıfatı
irade (sıfatı) : Cenâb-ı Hakkın dilediği bir şeyi, dilediği zamanda şekli, ölçüsü ve keyfiyeti itibariyle tayin etmesi
istilzam etmek : gerektirmek
kaide : düstur, prensip
kelâm (sıfatı) : Cenâb-ı Hakkın vahiy ve ilham ile kâinattaki varlıklarla konuşması ve varlıklarla konuşma kabiliyetini vermesi
kudret (sıfatı) : Allah’ın bütün varlığı kuşatan güç ve iktidarı
lâfza-i Celâl : “Allah” kelimesi
makbul : kabul gören, geçerli
merzûk : rızıklanan, ihtiyaçları verilen
muhassısa : Cenâb-ı Hakkın iradesiyle birçok ihtimaller arasından bir ihtimali seçerek tayin etmesi, belirlemesi
müessire : Cenab-ı Hakkın sonsuz kudretiyle dilediğini yapan sıfatı
mümeyyize : Cenâb-ı Hakkın varlıkları ve o varlıklara lâzım olan şeyleri birbirinden ayırt etme sıfatı
mütemmim : tamamlayan, tamamlayıcı
ne ayn ve gayr (sıfatlar) : yedi sıfat; zâtî ve fiilî olmayan sıfatlar; ilim, irade, kudret gibi
Rahîm : çok merhametli; rahmetinin çok özel tecellîleri olan ve sonsuz şefkat ve merhamet sahibi Allah
Rahmân : bütün yarattıkları esirgeyip koruyan, şefkat eden ve rızıklandıran sonsuz rahmet sahibi Allah
remiz : gizli bir mânâyı ince bir işaretle gösterme
Rezzâk : bütün varlıkların rızıklarını tekrar tekrar veren ve ihtiyaçlarını karşılayan Allah
rızık : Allah’ın ihsan ettiği nimetler, ihsanlar
san’atü’t-tedellî : üslûp ve ifadede yukarıdan aşağıya, büyükten küçüğe inme san’atı
sem’ (sıfatı) : Cenâb-ı Hakkın her şeyi hakkıyla işitmesi ve bütün varlıklara işitme duyularını vermesi
semere-i rızık : rızık meyvesi, neticesi
sıfât-ı ayniye : Zâtî sıfatlar; Allah’ın zıtlarıyla nitelenmesi düşünülemeyen sıfatları; kıdem, bekà, vahdaniyet gibi
sıfât-ı gayriye : fiilî sıfatlar; rezzakiyet, ihya, imate gibi
sıfât-ı seb’a : yedi sıfat
tekerrür-ü vücud : varlığın tekrarlanması; tekrar yaratılması
vücut : varlık
zira : çünkü
