ahkâm : hükümler, kurallar
âlem-i şehadet : gözle görünen maddî âlem
anâsır ve âzâ : unsurlar ve uzuvlar; tabiattaki elemenler ve varlıklar bedendeki temel unsur ve organlara benzetiliyor
burhan : güçlü ve sarsılmaz kesin delil
cârî : geçerli, hükmü yürürlükte olan
cesed-i hilkat : yaratılış bedeni; yaratılış maddî bedene benzetiliyor
cevher : değerli süs taşı, mücevher
ecel : ölüm vakti
ef’al : fiiller, işler; tabiatta cereyan eden hadiseler, beden tarafından gerçekleştirilen fiillere benzetiliyor
elfâz-ı Kur’âniye : Kur’ân’daki lâfızlar, ifadeler, sözler
emirler : işler, hususlar
esdaf : sedefler, inci kabukları; sedef gibi içinde hakikat incilerini saklayan Kur’ân ifadeleri
firdevs : cennet; eşsiz güzellikteki bahçe
hayalden misal suretine girme : hayal edilen bir şeyi akis ve görüntü hâline girme, hayalîlikten çıkıp maddîliğe bürünme
hilkat-i kâinat : kâinatın, evrenin yaratılışı
intizam ve rapt altına alma : faaliyeti düzenli ve bağlantılı hâle getirme
istidat : ruhî özellik, yetenek
istimrar : devam etme
istinaden : dayanarak
kat’iyen : kesin olarak
kavânîn : kanunlar
kavânîn-i itibariye : itibari kanunlar
kuvâ : güçler, kuvvetler, enerjiler
kuvâ-yı umumiye : kâinatın genelinde işleyen güçler, kuvvetler
kütüp : kitaplar
matbaa-i İlâhiye : İlâhî matbaa; Allah’ın eserlerini bir kitap gibi basan İlâhî matbaa
mecmu : bütün, hepsi
meşiet : dilek; İlâhî irade
mevcud-u haricî : maddi varlık, dışa çıkmış vehmî olmayan
mufassalan : ayrıntılı olarak
muhassala : elde edilmiş, meydana getirilmiş olan sonuç
müheyya : hazırlanmış
müsait : uygun; yeterli
müsemmâ : isimlendirilen
mütedemdim : sinek vızıltısı gibi sesler çıkaran
nazar-ı hakikat : hakikat nazarı, bakışı
nüfus : nefisler (nefs-i emmâre gibi kâinattaki İlâhî kanunları yanlış anlayanlar)
rapt : bağlama
ratb ve yabis : yaş ve kuru
refik : yoldaş, arkadaş
sual etme : sorma
şeriat : İlâhî kanunlar; kâinatta câri olan ve Allah tarafından konulan kanunlar
şeriat-ı fıtriyye-i İlâhiye : Allah’ın yaratılışa koyduğu, bütün varlıkların tabi olduğu İlâhi kanunlar
şeriat-i fıtriye : Allah’ın yaratılışa koyduğu, bütün varlıkların fiillerini düzen altına alan kanunlar
taallûk : bağlanma, tecellî etme
tabiat-i hevaiye : hava gibi görünmez olan tabiat
tafsil etme : ayrıntılı şekilde açıklama
tasallut etme : musallat olma, ilişme
tazyik etme : baskı kurma
tenbih : ikaz, uyarı
tenezzühgâh : bağ, bahçe gibi seyir ve gezinti yeri
tesmiye etme : isimlendirme
tevazzu’ ve tecessüm etme : madde gibi yer işgal etme ve cisimleşme
tevfik : muvaffak kılma; İlâhî yardım ve destek
tezyin etme : süsleme, donatma
ünsiyet etmek : alışmak
vehim : asılsız kuruntu
zemin-i şûre : çorak ve verimsiz toprak
ahval : haller, durumlar
akîm : neticesiz, sonuçsuz
âsâr : eserler
bedevî : çölde yaşayan, göçebe
cühhal-i vahşiye : vahşî ve kural tanımaz zırcahiller
dalâlet : hak yoldan ayrılma, sapkınlık
ef’âl-i ihtiyariye : iradeyle yapılan fiiller
efrad-ı adîde : sayısı pek çok olan fertler
etvar : hâl ve tavırlar
evham : asılsız kuruntular
hâkim-i rûhânî : rûhânî hâkim; gözle görülmez idareci
halife-i ruhanî : ruhanî halife; ruhen çeşitli makamlarda temessül eden halife
harekât : hareketler
hark : yarma, yırtma
heyet-i askeriye : asker topluluğu, ordu
ıztırar : zorunluluk, mecburiyet
ifrağ etme : bir kalıba dökme, belli bir tarzla ifade etme
ilcâ' : mecbur etme, zorlama
illet ve masdar : asıl sebep ve kaynak
intaca çalışma : bir ürün elde etmeye ve bir neticeye ulaşmaya gayret etme
intizam : tertib, düzen
kıyas : iki yargıdan üçüncü bir yargı çıkarma
kıyas-ı akîm : (mantık) neticesiz veya doğru netice vermeyen kıyas (meselâ, kitap matbaanın telifi, eseri demek)
lâzım-ı eamm : birbirinden ayrılmayan iki şeyden ayrılmaya engel olana lâzım denir (matbaa ve kitap gibi; matbaa lâzımdır)
mabeyn : ara, iki şeyin arası
mahzâ : sırf
mastar : bir şeyin çıktığı kaynak
matbaa-misal : matbaaya benzer, matbaa gibi
mefkud : yok, kayıp
melzum-u ehass : birbirinden ayrılmayan iki şeyden ayrılmaya engel olunan şeye melzum denir (matbaa ve kitap gibi; kitap melzumdur)
merbut : bağlı
mevcud-u mânevî : mânevi varlık
mistar : yazı, duvar vs. gibi şeyleri düzgün yapmak için kullanılan âlet; çizelge
muhalefet : zıtlık ve aykırılık
muttarid : düzenli ve sistemli
mülâyemet : uygunluk
müstemirre : sürekli devam eden
müşahede etme : gözlem yapma
nâs : insanlar
nazzâm : nizam veren, düzenleyen
nizam : düzen, sistem
raptolunan : bağlanan
Sâni : herşeyi mükemmel ve san’atlı bir şekilde yaratan Allah
sultan-ı mânevî : mânevî sultan, hükümdar
şairü’t-tab’ : şair tabiatlı; gördüklerini şiir üslûbuyla anlatan
şeriat : kanun
şeriat-ı fıtriye-i İlâhiye : varlıklar âleminde yürürlükte olan İlâhî kanunlar
taaccüp : şaşkın kalma
taallûk etme : bir şeyle bağlantılı olma
tabur : ortalama bin kişiden oluşan bir askerî birlik
tahayyül etmek : hayal etmek
tasdik-i enbiya : peygamberleri kabul etme, onları tasdik etme
tecessüm etme : maddî cisim halinde ortaya konma
tegafül etme : bilmemezlikten gelme
tekrim-i evliya : Allah dostlarına hürmet etme, saygı gösterme
telif : iki şeyin arasında bağlantı kurma, uyumlu hâle getirme
temessül etme : (aynadaki görüntü gibi) belirme, yansıma
tenvir : aydınlatma; bir konuyla ilgili açıklayıcı ve aydınlatıcı bölüm
tesmiye olunan : isimlendirilen
tevehhüm : vehmetme, varsayma
tevellüt etme : meydana gelme, doğma
vahşî : medenî olmayan; yabanî
vaz-ı hasen : güzel bir konum
veleh-resan-ı ukul : akılları hayrette bırakan
vücud : var olma
yeknesak : monoton, değişmeyen